Trage Tocht Gennep – Wandelen door het Niersdal

Het wonderschone Niersdal ligt voor je als je vanaf de Martinuskerk de wandeling start. Dicht langs het riviertje de Niers wandel je aan de rand van Gennep stroomafwaarts richting de andere rivier waaraan Gennep zijn naam dankt, de Maas. De naam Gennep is afgeleid van Ganapja, plaats waar twee stromen samenkomen. Langs het pad in de weilanden staat de meidoorn prachtig in bloei, iets verder schepen die langzaam de Maas afzakken en nog verder aan de andere kant van de Maas het Maasheggengebied en de kerktoren van Oeffelt. Middenin het Niersdal loop je over de contouren van de oude vesting Genneperhuis. Als je even van het pad gaat, kun je de metalen uitkijktoren beklimmen en op hoogte zien waar de Niers in de Maas stroomt. De bever huist hier, getuige de knaagsporen aan de wilgen, eidereenden eten waterplanten en koeien staan langs de waterkant te grazen. De route gaat over een bruggetje over de Niers waarna je langs de noordoever van het riviertje wandelt, nee eigenlijk is het struinen want over een breed weiland tussen het dijkje en de Niers kun je vrij rondlopen. Even later volgt het plaatsje Ottersum met snel daarna een langer gedeelte door het brede Niersdal, licht glooiend, weliswaar verhard maar met een mooi uitzicht op de omliggende akkers. Het tweede gedeelte laat een totaal ander landschap zien met heideveldjes, bossen, kleine rivierduinen en open stukjes land midden in de bospartijen. Hiertussen het oude tracé van de voormalige spoorlijn het Duits Lijntje en iets later het Zevenmorgensiep, een prachtig ven waar de kikkers zich laten horen en de waterplanten al bijna bloeien. Kleine klauterpartijen door los zand en nauwe leuke paadjes brengen je weer in het Niersdal. Het is nu weer totaal anders hoe je het riviertje te zien krijgt, met uitzicht op de kerk van Ottersum, en wilgen die met hun voeten in het water staan. Via de Niersdijk kom je weer bij het beginpunt in Gennep.

Ik wandel vandaag met Rob Wolfs de bedachte route voor Trage Tocht Gennep. Een aangenaam gezelschap, echt wandelweer en een mooi landschap met absoluut hoogtepunt het wonderschone Niersdal. Even bijpraten over wandelend Nederland, het leven, gezin en actualiteit. Sinds ruim een jaar een wandeling met de routemaker waarin we mijn voorgestelde routes bewandelen, beoordelen en zonodig bijstellen. Op naar een volgende Trage Tocht, misschien wel in Handel.

De Niers is een regenrivier die in Erkelenz in Duitsland ontspringt en mondt uit in Gennep in de Maas tussen de Milsbeek en het Genneperhuis. Van de bron, een boerderij in Kuckum, tot aan Gennep legt de rivier circa 114 km af en slechts 9 km bevindt zich op Nederlands grondgebied. Het is ook het snelst stromende riviertje van Nederland met mooie meanderbochten. Sinds enkele jaren wordt de bever bij Gennep in de Niers weer waargenomen. In Nederland was de bever eigenlijk in 1826 uitgestorven en in 1988 werd het dier weer geïntroduceerd in de Biesbosch en de Gelderse Poort. Ook langs de Maas kregen 10 bevers in 2002 de kans om zich te vestigen. Het gaat sindsdien echter zo goed met de bever dat de provincie Limburg een plan heeft bedacht hoe om te gaan met probleembevers.

Bij de monding van de Niers in de Maas lag ooit een burcht en versterkte vesting in de buurt van Milsbeek, het Genneperhuis was. Tot 2009 was er zelfs nauwelijks nog sprake van een ruïne, slechts de kroonwerken en verhogingen in het landschap geven nog een indruk van de omvang van wat ooit een burcht was. Waarschijnlijk is de basis van de burcht een Romeinse fortificatie, een versterking om delen van een stad tegen aanvallen van buitenaf aan te beschermen. Dit vermoeden wordt bevestigd door de gunstige ligging; de twee rivieren en een doorwaadbare plaats in de Niers, waar zowel een weg zuid-noord als oost-west elkaar kruisten. Dit heeft echter ook bijgedragen tot het verval, omdat het bouwwerk slecht te wapenen was tegen het winterse hoogwater en vooral de ijsgang die optrad. Lange tijd bood het kasteel thuis aan de zogenoemde Heren van Gennep. Nadat de Franse troepen tot tweemaal toe het kasteel in bezit namen, verwoestten zij het ook weer in 1710. Het vrijgekomen steen gebruikte men voor huizenbouw in de stad Gennep en ter versterking van de Maasoevers.

In 2009 werd een begin gemaakt met een gedeeltelijke reconstructie rondom de kasteelruïne en werden kroonwerken en grachten weer zichtbaar gemaakt. De werkzaamheden werden in 2010 afgerond en het gebied is nu toegankelijk en kun je via vijf loopbruggen en een brug over de Niers het beschermd monument bekijken.

De naam Otterssum zou ontstaan zijn rond 700 in de Frankische tijd. Een rijke edelman Odomar bouwde naar verluidt zijn boerenhof, een ‘heem’, Odomars heem. Dit werd later verbasterd tot Ottersum. De gemeente Ottersum is bekend geworden door het instituut voor de verpleging en opvang van mensen met een verstandelijke beperking, na de tweede wereldoorlog begonnen in het toenmalige klooster Maria Roepaan. Op de derde dag van de Nijmeegse Vierdaagse lopen de 50km-lopers door de kern van Ottersum. En Ottersum is bovendien tot ver buiten de eigen regio bekend door het zogenaamde Heldro-ijs. Van heinde en verre komt men hier om dit ijsje te nuttigen wat voor de enige drukte in het dorp zorgt.

In 1878 werd de spoorlijn van Boxtel in Noord-Brabant naar het Duitse Wesel geopend, het stond in Nederland bekend als het Duitse Lijntje. Het vormde een belangrijke schakel in de snelle verbinding van Londen-Berljn-Sint Petersburg waar zelfs de tsaar van Rusland en de keizer van Duitsland gebruik van maakten. Twee wereldoorlogen betekende het einde van het Duits Lijntje en in 1950 viel het doek definitief, de NS beëindigde toen het laatste stukje personenverkeer op de lijn Boxtel-Uden. De railverbindingen zijn bijzonder belangrijk geweest voor de ontwikkeling van Gennep. Dankzij het spoor werd Gennep voor een aantal grote bedrijven, waaronder de Page Papierfabrieken, een aantrekkelijke vestigingsplaats. Het hoofdkantoor, reparatie werkplaatsen, de Maasbrug en het grensstation waren gelegen in Gennep. Ook nu herinnert nog veel in Gennep aan deze spoorweg zoals de Loc 094, de directiewoning, douanewoningen en  spoorwegwoningen.

Het natuurlijke ven de Zevenmorgensiep wordt in de volksmond ‘de kleine siep’, genoemd. Vroeger werd er tijdens strenge winters veel geschaatst. ‘Morgen’ staat hier voor een oude landvlaktemaat, waarvan de grootte in verschillende streken zeer uiteenliep. Hij stond voor de oppervlakte die men in een morgen kon ploegen. Tot enkele jaren geleden was dit ven geheel ingesloten door bos. De Stichting Dichterbij en de Bosgroep Zuid hebben het echter weer goed zichtbaar gemaakt in het landschap. Een groot deel van de bomen direct rond het ven is gekapt en de westoever van de plas is geplagd. Op het ven broeden vogels als dodaars en kuifeenden en er staat een markante rode beuk die op een hoger duin is geplant.

Het Heijense Bos is een natuurgebied ten oosten van Heijen, dat eigendom is van de gemeente Gennep. Het bos meet 130 ha en bestaat uit loof- en naaldhout en ligtook  op het rivierduin ten oosten van de Maas met een hoogste punt van bijna 17 meter.

Ten zuidoosten van Gennep ligt de Genneperheide, een bos- en heidegebied met aansluitend de Looierheide. Het tracé van het voormalige Duits lijntje loopt door de Genneperheide en de naam Looierheide houdt verband met de eikenschors die hier gewonnen werd voor het leerlooien. Ook de Looiseweg en het Looierven herinneren nog aan deze activiteit. Beide gebieden zijn ontstaan op rivierduinen van Maas en Niers die omstreeks 1930 met naaldhout werden beplant om mijnhout voor de steenkoolmijnen te leveren. Doordat de bodem op een aantal plaatsen niet waterdoorlatend is, liggen er een drietal vennen. In de loop van de 19e eeuw kwamen hier militaire terreinen, en uiteindelijk ook zorginstellingen zoals de Maria Roepaan en Sint Augustinusstichting.