Trage Tocht Neer – Wandelen langs de Neerbeek, Haelensebeek en Leubeek

Ik ben vandaag uitgenodigd door Mat Maessen om in zijn bekende woongebied een wandeling te maken vanuit Neer. Hij heeft een ontwerproute bedacht, een route die eigenlijk een aaneenschakeling is van hoogtepunten en die basis is voor een toekomstige Trage Tocht. Vanaf de imposante en hoog gelegen kerk loop je het plaatsje Neer uit, langs intieme paadjes naar de Lindeboom brouwerij en buurtschap Kinkhoven. Wat hierna volgt is een prachtig kronkelende beek met vistrappen, stroomversnellingen en mooie meanders. Het Leudal volgt met hoge oevers en een baileybrug uit de 2e W.O. over de Neerbeek. Ineens daal je dan naar de Sint Servaaskapel die tegen het hellingbos ligt, prachtig in het wit en met een doopvont en waterput aan de achterzijde. Dan nog een beek, de Haelense Beek, nog mooier meanderend en die later overgaat in de Neerbeek. Het gebied rond de Neerbeek wordt richting Neer opener en hier heb je een prachtig zicht op de hoog gelegen kerk en op de voorgrond de snel stromende beek. Het contrast is groot als je richting Maas loopt en langs grindplassen een weids uitzicht hebt op Roermond en Buggenum. We naderen de Maas en lopen over stapstenen en grazende schapen weer naar Neer. Maar eerst nog mooie oevers en de Friedese Molen, alsof het nog niet genoeg was. In Neer loop je langs de Neerbeek naar het centrum waar de horeca op je wacht. Een fantastische wandeling die alleen rond de grindplassen verbetering verdient. Hier staat het landschap onder druk omdat de grindplassen hier in de toekomst worden uitgebreid. Alternatieven zijn beschikbaar en ik ben benieuwd wat Mat hiervan gaat maken, maar het was een geslaagde dag met goed gezelschap onder een stralende voorjaarszon.

Neer is een kerkdorp in het Nederlandse Midden-Limburg. In de Romeinse tijd, langs de heerbaan Maastricht-Nijmegen, ontstond de eerste vaste bewoning. De doorkruising van deze heerbaan met de Neerbeek, toen een rivier, is nog zichtbaar in het landschap. Het dorp zelf ontstond in de vroege Middeleeuwen. In de loop van de 19e eeuw ontwikkelde Neer zich tot een echte dorpskern, met enige industrie langs de Neerbeek. In het dorp pronkt Sint-Martinuskerk die is gebouwd in 1909 en in neogotische stijl werd ontworpen door architect Caspar Franssen. De 15e-eeuwse toren van de voorganger bleef behouden, maar is verhoogd bij de bouw van de huidige kerk. In deze kerk bevindt zich een beeld van omstreeks 1500.

Deze onderslagmolen in de Neerbeek heeft de functie van korenmolen. Deze molen wordt in 1973 rijksmonument. De originele molen is gebouwd in het jaar 1343. Het huidige molenhuis en molenaarshuis dateert van 1717. De molen was onderhorig aan de Abdij van Thorn en is na jaren van droogligging, stilstand en verval weer maalvaardig geworden na de renovatie in 2002.

26 december 1885 Op Maandag den 11. Januari 1886 ‘s middags ten 2 uur, te Neer ter herberge van den heer burgemeester Theelen: A. Gemeente Neer. Eerste koop: Eene vruchtbare en in zeer goeden staat van onderhoud verkeerende bouwhoeve genaamd “Wijnardenhof”, bestaande in huis, stalling, schuur, erf, tuin, bouwland, weiland en hooiland. De naam Theelen is patroniem van de naam Tilmanus en is lang verbonden aan de Wijnaerdenhof. De naam komt al in het begin van de 18e eeuw voor het Midden-Limburgse Neer waar zij als pachters de hoeve Wijnaardenhof (Wienertehof) bewonen. Vanuit Neer verspreidt de familie zich over andere Midden-Limburgse plaatsen zoals Swalmen, Beegden en Horn.

De Maasplassen zijn kunstmatige meren aan de Maas in het Limburgse Maasland en liggen zowel in Belgisch- als Nederlands-Limburg. Hun gezamenlijke oppervlakte bedraagt ongeveer 30 km². De Maasplassen zijn grindgaten, ze ontstonden door de winning van grind dat er voorkomt dankzij afzetting door de Maas. Grindwinning aan de Maas begon al in de 19e eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog begonnen ondernemingen de uiterwaarden grootschalig af te graven. Na 1990 is de grindwinning afgebouwd, al wordt er nog op enkele plaatsen grind gedolven. De grindgaten bleven als grote littekens in het dal van de Maas achter. Een nieuwe bestemming werd gevonden in de waterrecreatie en natuurgebieden.

In juni 2001, tijdens baggerwerkzaamheden hier in de Hansummerweerd, kwamen twee zuiltrommels letterlijk boven water. De zuilen kwamen op een diepte van 6 meter tevoorschijn tijdens een rivierverbreding, in een voormalige Maasbedding. De zuilen zijn gemaakt van Nivelsteiner zandsteen, een steensoort uit Zuid-Limburg. Er zitten beitelsporen op met een visgraatmotief en waarschijnlijk heeft er beschilderd pleisterwerk op gezeten. Er zijn ook enkele Romeinse dakpannen aangetroffen en zo konden archeologen de zuilen dateren. De vondst van de zuilentrommels doet sterk vermoeden dat hier in de 2e en/of 3e eeuw na Christus een Romeinse tempel heeft gestaan. Die is verloren gegaan toen de Maas haar loop veranderde. Het gebouw lag bij de toenmalige mondingen van de Neerbeek en de Swalm in de Maas.

De Haelense Beek of Haelensche Beek is een voortzetting van de Uffelse Beek stroomafwaarts van de bebouwde kom van Grathem, waar de Panheelderbeek zich heeft afgesplitst. De beek heeft een lengte van 11 km en is historisch gezien van groot belang door de kastelen die er langs liggen. Niettemin is ze volledig gekanaliseerd. Vanaf 2000 werden werkzaamheden uitgevoerd waardoor het water hier en daar weer een meer natuurlijke loop volgt.

Het Leudal is een natuurgebied en omvat zo’n 900 ha, waarvan een groot deel (500 ha) als reservaat beheerd wordt door Staatsbosbeheer. Het gebied is met name bekend vanwege zijn beekdalen. Een gebied van 315 ha is aangewezen als Natura 2000-gebied. Door het gebied stromen de Tungelroyse Beek (ter plekke ook Leubeek genoemd) en de Zelsterbeek. Slechts enkele honderden meters verderop voegt zich ook de Haelense Beek daarbij, die kilometerslang net zuidelijk en oostelijk van het reservaat loopt. De Leubeek is in het verleden grotendeels gekanaliseerd. Maar aan het begin van 21e eeuw is een belangrijk stuk van de oude beekloop met zijn meanders weer hersteld. Midden in het gebied ligt de Sint-Ursulamolen of Leumolen uit 1773 (vernoemd naar Sint-Ursula), een watermolen, gebruikt voor graan en olie.

De Sint-Servaaskapel is een bedevaartskapel. De aan Sint-Servatius gewijde kapel ligt op een heuvel (de Servaasberg) aan de rand van het Leudal vlak bij de Haelense Beek. Achter de kapel ligt de Sint-Servaasput die -naar verluidt- door de heilige zelf zou zijn geslagen teneinde de bron, die 15 meter boven het peil van de beek ligt, te gebruiken om de eerste lokale christenen te dopen. Bij de toegang tot de kapel bevindt zich nog een hardstenen Sint-Servaasbeeld, en het geheel ligt in een schilderachtige omgeving.