Dutch Mountain Trail – Vaals-Wahlwiller – Wandelen naar de Vaalserberg

Mijn tweede etappe over de Dutch Mountain Trail doet het Drielandpunt vlakbij de Vaalserberg aan. De Vaalserberg is niet een van de zeven summits, die komen in de andere etappes langs. Maar vanwege de hoogte mag deze berg natuurlijk niet ontbreken. Vlakbij het Drielandenpunt ligt dit hoogste punt van Nederland op 22,4 meter boven NAP. Langs grensstenen gaat de route westelijk door de uitgestrekte bossen van het Vijlenerbos en het Elzetterbosch. Dan weer stijgend, dan weer dalend loop je met mooie doorkijkjes naar het glooiende landschap. Je wandelt over bloemenweides, langs beekjes en wijngaarden. Onderweg natuurlijk de voor Limburg zo typische kapelletjes, beelden en kruizen.

Vanuit Vaals volgt een korte klim tussen koolzaadvelden en iets later bossen naar de Vaalserberg. Het Drielandenpunt herbergt net als Vaals veel vergane glorie uit de tijd dat het toerisme hier nog wel volop toeristen trok. Wat volgt zijn eindeloze bossen van het Vijlenerbos en het Elzetterbos. De doorkijkjes naar het lager gelegen glooiend landschap zijn overweldigend mooi. Overal wegkruizen langs de route, we zijn tenslotte in katholiek Limburg. Heel langzaam daalt de route, over mooie holle wegen en waardevolle veldpaden. Via Elzet met mooie vakwerkhuizen eindig je in wijndorp Wahlwiller met Limburgse kersenvlaai met een grote dot slagroom.

Het dorp Vaals ligt aan de rijksgrens van Nederland, nabij het drielandenpunt met België en Duitsland, ten westen van de Duitse stad Aken. De plaats Vaals wordt voor het eerst vermeld in 1041. De plaats heet dan ‘Vals’ of ‘Vallis’ met de betekenis ‘dal’, omdat ze zich in een vallei of dal bevindt, terwijl Aken hoger lag. Doordat door Vaals twee heerbanen liepen van Maastricht naar Aken en de weg van Rolduc naar Moresnet, ontstond er doorheen de tijd een kleine nederzetting in de vallei. De heerbanen zorgden tevens ervoor dat de inwoners van Vaals regelmatig reizende legermachten over zich heen kregen. Zo zou in 1568 het leger van Willem van Oranje, dat richting Maastricht naar de Spanjaarden trok, door Vaals trekken en de toenmalige St.-Pauluskerk plunderen. Vaals is nu een toeristenplekje die ook veel wordt bezocht door Duitsers met het Drielandenpunt, het Labyrinth en de uitkijktoren als trekkers.

De Vaalserberg is een heuvel met een hoogte van 322,4 meter boven NAP. Vlak bij de top van de heuvel ligt het Drielandenpunt, waar Nederland, België en Duitsland aan elkaar grenzen. De top van de Vaalserberg is het hoogste punt van Europees Nederland. Vlakbij staan twee uitkijktorens; aan de Nederlandse kant de Wilhelminatoren en aan de Belgische kant de Koning Boudewijntoren. De grenzen tussen België, Duitsland en Nederland zijn op de Vaalserberg nog steeds visueel herkenbaar door de parallel aan de weg gelegen overblijfselen van een landweer. Deze landweer is in de 14e eeuw aangelegd als grensmarkering van de Vrije Rijksstad Aken en diende onder andere als verdedigingslinie tegen plunderaars en veedieven. Op 10 oktober 2010 verloor de Vaalserberg de status van hoogste ‘berg’ op Nederlands grondgebied door de nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden die werden ingevoerd. Saba werd een bijzondere Nederlandse gemeente en Mount Scenery met 887 meter de hoogste berg op Nederlands grondgebied.

Het Vijlenerbos bestaat eigenlijk uit meerdere bossen, die alle eigendom zijn van Staatsbosbeheer; er wordt daarom soms gesproken van de Vijlenerbossen. Het bos ligt op het Plateau van Vijlen, het hoogste heuvelplateau van Zuid-Limburg. Het Vijlenerbos is een van de weinige bossen in Nederland met een uitgesproken microklimaat. Door de hoge ligging ligt de temperatuur er vaak iets lager dan elders, hangt er vaak meer bewolking dan in de dalen, waardoor er meer regen, hagel en sneeuw valt. Daarmee lijkt het klimaat op dat van de vlakbij gelegen Ardennen. De bossen bestaan voor een kwart uit naaldbos en voor de rest uit loofbos. Langs de beken liggen plaatselijk schrale graslanden met zeldzame planten als mannetjesorchis.

De Lombergbeek is een zijrivier op de rechteroever van de Geul. Ze ontspringt ten zuiden van Vijlen in een dal aan de voet van de Vijlenerbossen. Onderweg wordt ze door verschillende zijbeekjes gevoed. Bij de buurtschap Overgeul ten noorden van de Commandeursmolen mondt de Lombergbeek uit in de Geul op de plaats waar twee riviertakken samenkomen.

Elzet is een buurtschap ten oosten van Mechelen en ligt op een plateau boven Mechelen. De naam is waarschijnlijk afgeleid van een elzenbosje. De buurt Ginsterberg behoort ook tot de buurtschap. In Elzet staan verschillende vakwerkboerderijen. Nabij de buurtschap ligt het Elzetterbos, een onderdeel van het Vijlenerbos. In de omgeving is een authentiek Zuid-Limburgs landschap met hoogstamboomgaarden, hagen en holle wegen.

Je ziet ze overal op je pad in Limburg rijdt: wegkruisen. Naast de kapellen zijn het monumenten worden ze het klein-religieus erfgoed van Limburg genoemd. Verspreid door Limburg staan zo’n 3.000 kruisen en kapellen (ongeveer 1.500 kruisen en circa 1.500 kapellen), meer dan honderd Lourdesgrotten en een groot aantal heiligenbeelden. Wegkruisen bestaan in houten, gietijzeren en stenen varianten. Ze werden geplaatst door rijke personen, vaak boeren, of door buurtverenigingen die hiervoor geld inzamelden.

De naam ‘Willer’ komt van het Oud-Germaanse woord ‘wiler’, dat net als het Duitse woord ‘Weiler’ gehucht of hofstede betekent. In de 14e eeuw wordt het dorp vermeld als Waelwilre, Wailwilre en Walwilre, het voorvoegsel in de zin van Waals of Romaans sprekend. De Sint-Cunnibertuskerk stamt ten dele uit de 12e eeuw. De kerk is in het bijzonder bekend om de muurschilderingen en kruiswegstaties van Aad de Haas. De kruiswegstaties, die hij voltooide in 1947, werden aanleiding voor een hoogoplopend conflict. Ze vielen niet in de smaak van de bisschop van Roermond, die in 1949 verwijdering verordonneerde.