Skip to main content
search

Zuiderwaterlinie – Hooipolder-Waalwijk – Wandelen over een van de oudste waterlinies, de Zuiderwaterlinie

KIJK ROND IN

DE LANGSTRAAT

De Westelijke Langstraat, slagen en wielen

DE WESTELIJKE LANGSTRAAT IS EEN NATUURGEBIED WAARIN HET HISTORISCH LANDSCHAP NOG GOED ZICHTBAAR IS. HET LANDSCHAP WORDT GEKENMERKT DOOR LANGE KAVELS, ZOGENOEMDE SLAGEN, DIE LANGS DE WANDELROUTE TE ZIEN ZIJN. DEZE SLAGEN ZIJN HET RESTANT VAN VEENONTGINNINGEN DIE HIER VANAF DE MIDDELEEUWEN HEBBEN PLAATSGEVONDEN. VEENBODEMS ZIJN ERG NAT WAARDOOR HET GEBIED DRASSIG EN MOERASACHTIG IS. DE WINTERDIJK DIE DIT GEBIED BESCHERMDE IS EEN AANTAL KEER DOORGEBROKEN MET VERSCHILLENDE WIELEN ALS GEVOLG.

Wandeling over de Zuiderwaterlinie van Hooipolder naar Waalwijk met zicht op Raamsdonk

Raamsdonkveer laat ik achter me en volg onder de drukke snelweg  naar Breda het riviertje de Donge. Het kronkelt een beetje door het landschap en overal is te zien dat dit gebied vroeger erg nat was. Wielen, natte graslanden, broekbossen en een eendenkooi duiden op het waterrijke gebied. Opvallend zijn de enorme kerken in de relatief kleine plaatsjes. Mooiste voorbeeld is wel Raamsdonk met de Sint-Bavokerk. De katholieke parochiekerk van Raamsdonk is ontworpen door architect was Carl Weber en stamt uit 1888. Maar ook in Waspik en Capelle laat de grootsheid van de kerk zien hoe machtig het katholieke geloof hier in dit gebied was.

Waspik

Wandeling over de Zuiderwaterlinie van Hooipolder naar Waalwijk

De naam Waspik komt van Waes, wat moerassig land betekent, en pik, wat een vooruitstekend stuk land betekent. De omgeving van Waspik lag vrij diep in het binnenland, maar had niettemin te lijden van de watersnoodramp van 1953. Er liepen polders onder en de inwoners van buurtschap ‘t Vaartje moesten worden geëvacueerd. Als gevolg van de hierna uitgevoerde Deltawerken moest ook de scheepswerf van Waspik, de firma Ruytenberg, naar Raamsdonksveer worden verplaatst, aangezien het Oude Maasje door het wegvallen van de getijdenwerking te weinig diepgang meer bood. Ten behoeve van de veiligheid werd in 1970 een dam met schutsluis in het Oude Maasje aangelegd, nabij Keizersveer. Niet alleen de scheepsbouw, ook de leerlooierijen en schoenfabrieken gingen teloor. Eind jaren 90 van de 20e eeuw verdween ook deze tak van industrie. Nieuwe bedrijven kwamen aan het bedrijventerrein langs de Kerkvaart, ontsloten door de Maasroute.

En noordelijk van Waspik zie je de lange kavels met sloten ertussen, ten teken dat het een nat gebied is, vroeger zelfs moerassig. Alleen een afwateringskanaal doorsnijdt het landschap wat richting Dongen in het zuiden verdwijnt.

Halve Zolenlijn

Wandeling over de Zuiderwaterlinie van Hooipolder naar Waalwijk bij hekwerk Halve Zolenlijn in Waspik

De Langstraatspoorlijn was een spoorlijn van Lage Zwaluwe via Waalwijk naar ‘s-Hertogenbosch. De bijnaam Halvezolenlijn verwijst naar de schoenenindustrie en is natuurlijk ironisch bedoeld voor de inwoners van deze streek. Er was tijdens de aanleg wel rekening gehouden met het eventueel in een later stadium dubbelsporig maken van de lijn, wat nog te zien is aan de breedte van de pijlers van de Moerputtenbrug in natuurgebied de Moerputten.

De spoorlijn werd in delen geopend tussen 1886 en 1890 en was volledig gefinancierd met koloniale winsten uit Nederlands-Indië. Over deze spoorverbinding werden voornamelijk leer en aanverwante artikelen van en naar de Langstraat vervoerd. Lage Zwaluwe fungeerde als overlaadpunt voor scheepvaart van en naar Rotterdam.

Ik loop in Waspik in een rechte lijn door het landschap, duidelijk op de contouren van de Halve Zolenlijn. Nu is het talud het domein van fietsers. In Waspik is nog een gedeelte, het enige op de hele lijn, van het originele ijzeren hekwerk langs de spoorlijn te zien. Ook een monument herinnert aan de beroemde spoorlijn. Ook de Spoorstraat duidt op het verleden toen de schoen- en leerindustrie floreerden.

Waalwijk

Wandeling over de Zuiderwaterlinie van Hooipolder naar Waalwijk bij kerk

Waalwijk, in de dertiende eeuw als “Walwic” geschreven, is een samenvoeging van “Wal” en “wic”. Uit recente onderzoekingen is gebleken dat de betekenis waarschijnlijk gezocht moet worden in: “wijk op de wal” (van een haventje). Deze haven zou, reeds vóór 1200, zijn gebruikt voor het vervoer van in de streek afgegraven turf naar plaatsen en gebieden in Holland en Brabant. Ik wandel onder de imposante kerk door: Sint Jan de Doper. Het expressionistische bouwwerk, dat een ontwerp is van architect Hendrik Willem Valk, is afgeleid van de Byzantijnse architectuur.

Aan de grootte van de kerk is te zien dat het katholieke geloof enorm aanzien had. Aan de St. Janskerk zijn bijna 2.000.000 stuks bakstenen verwerkt, voor de 19 koepels ongeveer 20.000 kilo koper en voor de ijzeren koepelconstructie werd 40.000 kilo ijzer verwerkt. Aan natuurstenen banden en dorpels in de gevels werd meer dan 100 m3 verwerkt. De grootste binnenwerkse lengte is 53 meter, de grootste breedte meet 47 meter. De hoogte van de torenspits is 67 meter. De grote koepel meet aan de buitenkant een hoogte van 40 meter boven straatniveau en de binnenkant van de koepel heeft een hoogte van 31,5 meter. Tussen de bovenkant van de binnenkoepel en buitenkant koepel is een open ruimte van zo’n 10 meter.

Ik loop naar de bushalte en ik vraag me af hoeveel bezoekers en nu nog in de imposante kerk komen. Overal lopen de aantallen van de gelovigen terug en vooral de jeugd komt niet meer in de kerk. In de winkelstraat hoor ik de ene vloek na de andere en rechtse partijen worden aangehaald. Misschien een kerkbezoekje op zondagmorgen zou toch veel goed doen.

Het Zuiderwaterliniepad

Met deze etappe rond ik het Zuiderwaterliniepad af. In samenwerking met Routebureau Brabant ontwikkelden ze het Zuiderwaterlinie Wandelpad, goed voor zo’n 290 kilometer plezier. Het Zuiderwaterlinie wandelpad is uitgezet over de wandelknooppunten in Brabant. De wandelroute in Brabant is herkenbaar aan de groen-met-gele bewegwijzering met het Zuiderwaterlinie-symbool. De totale lengte van het wandelpad is 290 kilometer, maar je kunt er ook voor kiezen om kortere deelroutes te wandelen. Etappesuggesties vind je in de wandelgids van het Zuiderwaterlinie wandelpad. De mooie wandelroute in Brabant is in beide richtingen te wandelen. Het startpunt van de wandelroute vanuit Bergen op Zoom is het Stationsplein (NS) in Bergen op Zoom. Het startpunt van de wandelroute vanuit Grave is De Markt in Grave bij het Zuiderwaterlinie bezoekerscentrum. In het routeboekje is de Brabantse wandelroute beschreven van het oosten naar het westen.

De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte van alle Nederlandse waterlinies. Helemaal van Bergen op Zoom tot Grave. Dwars door Brabant loopt de Zuiderwaterlinie: de vroegere scheidslijn tussen het protestante Noorden en het katholieke Zuiden. De Zuiderwaterlinie uit de 16e en 17e eeuw is een historisch kralensnoer van vestingsteden, forten, schansen en inundatievlaktes. Met een ingenieus stelsel van dijken en sluizen wordt het land tussen deze versterkte steden in tijden van oorlog onder water gezet (inundatie). De Zuiderwaterlinie was onderverdeeld in een serie kleinere linies, die nauw op elkaar afgestemd waren. Het westelijke deel van de ‘Zuiderfrontier’ bestond uit de Staats-Spaanse Linies in Zeeuws-Vlaanderen en de West-Brabantse Waterlinie. Deze hadden beiden de taak de Staatse controle over de Schelde, en daarmee Antwerpen en haar haven, te behouden. Het oostelijke deel, grofweg van Willemstad, via Breda en ‘s-Hertogenbosch naar Nijmegen, had voornamelijk de taak te voorkomen dat Spaanse en Franse legers door konden stoten naar het hart van de Republiek: de Hollandse steden.

Terugkijkend is het thema boeiend en overal op de route zijn restanten van de Zuiderwaterlinie terug te vinden. De keuze voor de route had soms wat anders kunnen zijn in mijn ogen maar is over het algemeen goed, het verbindt mooie plekken allemaal gelegen in het Brabantse land. Maar minpunt is echt de gids. Deze is wel mooi vormgegeven, met goede achtergrondinformatie maar onhandig en niet praktisch in het gebruik. De inlegvellen zijn totaal niet weersbestendig en eigenlijk moet je met kopieen of beschermvellen werken. Hier is duidelijk nog verbetering in aan te brengen. Maar desalniettemin een mooi en boeiend pad verbonden door een duidelijk en interessant thema. En dat allemaal in mijn Brabant.

GA NAAR DE KAART

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE