Westfriese Omringdijk – Ursem-Alkmaar – Wandelen door Polder Oterleek

De luchten waren vandaag vaak mooier dan de route. Toch een beetje teveel asfalt en drukte langs en over autowegen. De blik op de polders is daarentegen erg mooi, hollands glorie en tekenen van de enorme waterstaatkundige hoogstandjes van ons kleine landje. Langs de molens van de Schermer loop je langzaam richting Alkmaar. Het einde is wel mooi met de Ouderperpolder, de molens, het kanaal Alkmaar-Kolhorn en de prachtige binnenstad van Alkmaar. Maar er zijn mooiere streekpaden …

Bij Rustenburg zie je drie strijkmolens die rond 1634 zijn gebouwd. Strijkmolens bemalen geen polders, maar malen het water van de ene boezem naar de andere. Er hebben in totaal 14 strijkmolens gestaan, 6 aan de Molenkade te Oudorp , 4 achter Oudorp en 4 bij Rustenburg. Drie molens bij Rustenburg zijn bewaard gebleven, dit zijn de strijkmolens I, K en L. Ze maalde het water uit diverse polders naar de Schermerboezem. Van strijkmolen H ging in 1919 ging het gevlucht van de molen verloren. De molen werd niet hersteld maar bleef tot september 1936 als woning bestaan, waarna hij werd gesloopt. In 1941 verloren de strijkmolens hun functie doordat de Raaksmaatsboezem gemeengelegd werd met de Schermerboezem.

Rustenburg ligt op de grens tussen de droogemakerijen de Heerhugowaard en de Schermer. Midden in het drop ligt de mooie ophaalburg met sluis uit 1920, die tot ongeveer 1995 altijd met de hand opengedraaid werd.. Het dorp zou ontstaan zijn als bewoning bij de herberg die gevestigd was bij de plaats waar de Ringvaart en de Schermer Vaart samenkomen. De plaats werd in 1573 genoemd als ‘Ruistenburg’ en in 1639 als ‘Rustenburch’.

De droogmakerij Schermer is een droogmakerij in het voormalige grote merengebied in de huidige Nederlandse provincie Noord-Holland. In de 17e eeuw zijn veel meren in de huidige provincie Noord-Holland drooggemalen. Dit waren private ondernemingen met veelal een dubbel doel. Aan de ene kant vormden de grote meren een bedreiging voor de omliggende steden, aan de andere kant gaf de drooglegging nieuwe vruchtbare landbouwgrond door de kleibodem die verpacht kon worden. Na het doorslaande succes van de Beemster werden ook plannen gemaakt om de andere meren droog te malen. Uiteindelijk is in 1633 ook een plan gemaakt om het Schermeer droog te leggen. In 1635 was deze onderneming voltooid.

De waterstaatkundige situate is in de Schermer was wat anders ten opzichte van de eerder drooggelegde Beemster. Ten eerste is de Schermer uitgerust met een binnenboezem, voornamelijk bestaand uit de noorder- en de zuidervaart, met een aantal kleinere zijvaarten. Door dit systeem komen de poldermolens, de eerste trap in de bemaling, midden in de polder te staan en kon men kleine peilverschillen gemakkelijk opvangen. Dit is nergens anders in de Noord-Hollandse droogmakerijen toegepast. In het totaal waren er 38 molens betrokken bij het leegmalen van de binnenboezem. De Schermer was daarnaast opgedeeld in 14 afdelingen, met elk een eigen poldermolen. Dat bracht het totaal van binnenkruiers op 52 molens. AL met al dus een ongekend waterstaatkundig hoogstandje.

De naam Oterleek getuigt van de rijke waterhistorie: het waterdier de otter en het woord leek wat een doorvaart of waterlozing betekent. Tot de drooglegging van de Schermer was Oterleek een dorp levend dat van veeteelt en visvangst leefde. Het lag ook op een eiland langs de Huigendijk. Tussen Oterleek en de Schermer bevindt zich een hefbrug over de Schermerringvaart. en vlak naast deze brug staat de korenmolen De Otter, een met riet gedekte houten  achtkantige korenmolen. Al vanaf waarschijnlijk 1633 heeft in Oterleek een molen gestaan. De voorganger van de huidige molen is in 1899 afgebrand. Daarna is het molenaarshuis en de restanten van de molen verkocht en is de huidige molen gebouwd. In 1963 is het maalbedrijf gestopt, en de molen verkocht aan de gemeente. Die heeft hem in 1974 overgedragen aan Stichting De Schermer Molens. De molen is tegenwoordig in beheer bij De Raphaelstichting, die de molen en een bakkerswinkel in de naastgelegen schuur runt met behulp van verstandelijke gehandicapten.

Ten zuiden van Heerhugowaard ligt het recreatiegebied Park van Luna. Het is een emissieneutrale wijk, CO2-neutraal. Het was bij de start de grootste energieneutrale wijk ter wereld. Kunst heeft een belangrijke plek in het Park van Luna en vormt een geheel met het landschap en het ruimtelijk ontwerp. Het resultaat is geen park met hier en daar een beeld, maar kunst verbeeld in gebruiksvoorwerpen.

Stadspark Oudorperhout is het natuurgebied gelegen tussen de Hoornsevaart en de Munnikenweg in Alkmaar/Oudorp. Het is een uniek, midden binnen de stadsgrenzen gelegen gebied. In het voorjaar broeden er weidevogels als grutto, kievit en tureluur en bloeien er planten als grote ratelaar, koekoeksbloem en rietorchis. Het is oorspronkelijk een hoger gelegen strandwal, een overblijfsel vanuit het Noord-Hollands weidelandschap. Sinds jaar en dag in gebruik als grasland, begraasd door vee. Er zijn oevers met bijzonder oeverbeplanting, watervogels en vissen. In 2009 is dit stukje groen helemaal opnieuw ingericht.

Alkmaar heeft een historisch centrum met 399 rijksmonumenten en 700 gemeentelijke monumenten. De stad staat bekend als ‘de kaasstad’. Alkmaar is ontstaan op een strandwal, waarover een lange landweg naar het zuiden van Holland liep. Het was van origine een agrarische nederzetting, die gecentreerd was rond de in de 10e eeuw gestichte Sint-Laurenskerk in het westelijke deel van de latere binnenstad. Op de strandwal lagen de akkers en iets ten oosten daarvan lagen de lagergelegen veen- en kleigronden. De rooms-katholieke Sint-Laurentiuskerk werd in 1859-1861 in neogotische stijl gebouwd. Het is een van de vroegste werken in Noord-Holland van de beroemde architect Pierre Cuypers. De Sint-Laurentiuskerk is een kerk op de plattegrond van een Latijns kruis. Tot de bijzonderheden behoren de luchtbogen aan de buitenkant van het gebouw en de toepassing van Limburgse mergelsteen, onder andere bij het rijk versierde roosvenster boven de toegangsdeur in de westgevel.