Waterliniepad – Rondje Slot Loevestein – Wandelen in het gebied waar Hugo de Groot ontsnapte

Het is winderig en de luchten zijn dreigend maar het hoort een beetje bij het rivierenland hier. We lopen op de grens van Maas en Waal bij het monument wat de plek markeert. Verderop kunnen schepen nog in de Waaiersluis passeren, maar ik heb niet de indruk dat dit een drukke vaarweg is. Het gebied is altijd al geïsoleerd geweest en misschien is dat wel de kracht geweest. Hier was de vestingdriehoek Gorinchem-Woudrichem-Slot Loevestein machtig sterk, nu is het vooral een toeristische parel gelegen aan de Afgedamde Maas en de Waal. Op weg naar Woudrichem lopen we langs de Afgedamde Maas en al van ver is het vestingstadje te zien, hoe dichter bij we komen, hoe machtiger is het plaatsje, hoe klein ook, de vesting doet robuust aan.

Woudrichem is ontstaan in de negende eeuw. Op een oeverwal, waar zich nu de Hoogstraat en de Molenstraat bevinden, ontstond een marktplaats. Rond het jaar 1000 verschenen, merendeels ten noorden van de Alm, een aantal nederzettingen die op Woudrichem waren gericht. De Maas stroomde aanvankelijk niet langs Woudrichem. De hoofdstroom van deze rivier stroomde eerst ongeveer door de bedding van de huidige Bergsche Maas, later was de Alm de hoofdstroom, en nog later de huidige Afgedamde Maas, tot in 1904 de Bergsche Maas werd gegraven.

In 1814 werd Woudrichem opgenomen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de omgeving van de stad mocht voortaan niet meer gebouwd worden en in 1815 werd in de dijk een sluis gebouwd waardoor het omliggende land zou kunnen worden geïnundeerd. Pas in 1926 werden de bepalingen versoepeld en eerst in 1955 werd de vesting opgeheven. Dit schiep de mogelijkheid om woonwijken buiten de vestingwallen aan te leggen. Vanaf 1971 is de historische stadskern gerestaureerd. Dit centrum is geklasseerd als beschermd stadsgezicht. Zo is er de Martinuskerk en de Gevangenpoort, een monumentale poort waar misdadigers in de negentiende eeuw hun vonnis afwachtten. Eens in de drie jaar verandert Woudrichem tijdens de Visserijdagen weer in een oude vissersstad met een authentieke vissersvloot en demonstratie van oude vistechnieken en ambachten.

Op zoek naar een bakje koffie hebben we natuurlijk een compleet verkeerde inschatting gemaakt. In het streng gelovige Woudrichem op zondagmorgen een bakje koffie, kansloos. Ik google en het eerste berichtje wat tevoorschijn komt, is een initiatief van de gemeente op een open winkelzondag te organiseren. Resultaat was wel veel winkelend publiek maar gesloten winkels, ze deden gewoon niet mee. In een uithoek in een ijssalon drinken we een slechte cappucino, het is niet anders, zondagsrust.

Loevestein is een kasteel en fort in de Nederlandse provincie Gelderland. Het ligt even ten noordwesten van het dorp Poederoijen aan het einde van de Schouwendijk in de uiterwaarden van de Waal en de Afgedamde Maas.

Ridder Dirc Loef van Horne gaf rond 1357 opdracht tot de bouw van het kasteel. Hij gebruikte het als woonhuis, van waaruit hij rooftochten kon houden en illegale tol kon heffen. Na hem kwam het slot in handen van de heer van Holland en werd het gebruikt als verdedigingswerk tegen andere feodale heren. In het begin van de Tachtigjarige Oorlog, toen het kasteel was bezet door Spanjaarden, werd het in opdracht van Willem van Oranje eenvoudig ingenomen door de geuzenleider Herman de Ruyter. De Spanjaarden veroverden het nog één keer terug, maar daarna bleef het Staats bezit. Tot na de Belgische Revolutie deed het kasteel dienst als staatsgevangenis, met als bekendste gevangene Hugo de Groot, die na twee jaar kon vluchten met behulp van een boekenkist. In Staatse handen kreeg het moderne verdedigingswerken en werd het als fort onderdeel van de Oude en de latere Nieuwe Hollandse Waterlinie. De militaire functie werd in 1951 opgeheven. Van 1925 tot 1986 werd het complex gerestaureerd; momenteel doet het dienst als rijksmuseum en heeft het de status van rijksmonument.

Het kasteel bestaat uit een zaalbouw, twee hoektorens en een poorttoren en is omgeven door een slotgracht. Het fort is omgeven door twee grachten en heeft vijf bastions. Binnenin het fort staan verschillende gebouwen.

Wat een mooi kasteel en hoe strategisch gelegen, het kon bijna niet mooier met de Afgedamde Maas en de Waal waar in een uithoek het kasteel is neergeplant. Met overal water om het kasteel heen en ook nog inundatiegebieden die nog meer land onder water konden zetten, was het kasteel bijna onoverwinnelijk. Nu is het een toeristische parel waar Chinezen en Japanners saucijzenbroodjes eten, wij wandelen om het kasteel, een plek die de meeste toeristen niet te zien krijgen. De schepen op de Waal varen voorbij en richting Nieuwendijk en Batterij onder Brakel zijn we weer snel alleen. Alleen Hooglanders en paarden zijn hier, niet erg, het landschap is ruim en weidevogels cirkelen om ons heen.

De Afgedamde Maas is een oude tak van de rivier de Maas. Hij begint als een dode riviertak ten westen van Well en eindigt bij Woudrichem op de plek waar de Waal overgaat in de Boven-Merwede. Bij Wijk en Aalburg verbindt het Heusdensch Kanaal de Afgedamde Maas met de Bergsche Maas.