Wandelen buiten de binnenstad van Eindhoven – Batapad

Wandelen buiten de binnenstad van Eindhoven, de gids van Gegarandeerd Onregelmatig blijft me verrassen. Deze keer via Oud-Strijp via groene stroken naar het Beatrixkanaal net buiten Eindhoven. Je nadert het oude vliegveld Welschap met het karakteristieke gebouw van weleer. Verder langs het Beatrixkanaal naar Best waar industrieel erfgoed van Bata-dorp me verrast. Aparte huizen en een fabrieksgebouw met historie, en verder naar eindpunt station Best waar het spoor ondergronds is gelegd en als kunstwerk een grote mol is geplaatst.

De Vliegbasis Eindhoven of Eindhoven, in de volksmond nog vaak Welschap genoemd, ligt aan de westkant van Eindhoven, tussen Best en Veldhoven. Van oorsprong is het een civiel vliegveld dat na de oorlog als vliegbasis is overgegaan in handen van de Koninklijke Luchtmacht. Het vliegveld wordt deels door de burgerluchtvaart gebruikt. Met 4,7 miljoen passagiers in 2016 is Eindhoven Airport, qua reizigers, het grootste regionale vliegveld in Nederland.

In 1933 kocht de Tsjechische schoenmakersfamilie Batá het Breeven in Best om een nieuwe fabriek te stichten. Men koos voor Best vanwege de lage grondprijs en de aanwezigheid van goedkope arbeidskrachten. Ook de gunstige verkeerssituatie (de aanwezigheid van het Wilhelminakanaal, het Beatrixkanaal en spoorwegen) speelde bij de keuze een rol. Men bouwde er in 1933 een fabriek die een exacte kopie was van de hoofdvestiging te Zlín. Bata bezat toen al 28 schoenwinkels en dit aantal nam toe tot 150 in 1961. Veel Bata winkels hadden een eigen schoenreparatiewerkplaats en een pedicureafdeling. In Best werden dames-, heren- en kinderschoenen, maar ook sportschoenen geproduceerd.

Bata liet de wijk bouwen, opdat de medewerkers dichtbij de fabriek konden wonen. Er werden 130 woningen gebouwd, alsmede scholen, een medische dienst en een kapsalon. Bata bouwde wel meer van dergelijke dorpen, overal ter wereld waar het bedrijf vestigingen had. Doordat een brug ontbrak lag Batadorp betrekkelijk geïsoleerd van Best. Orde en netheid werd door Bata op prijs gesteld. Naar verluidt zouden de huizen in dit dorp platte daken hebben; op zolders zou toch alleen maar rommel worden opgeslagen. De arbeiders mochten geen klompen dragen: het alternatief werd door Bata zelf geproduceerd. De eis tot hygiëne ontstond in een tijd dat de werkgever bepaalde wat zijn werknemers nodig hadden en wat goed voor hen was, maar resulteerde wel in een voorzieningenniveau dat zijn tijd ver vooruit was. Tot de bedrijfsbemoeienis behoorde ook het oprichten van sportverenigingen, een toneelvereniging, een fanfare en een vrijwilligersbrandweercorps.

Ik loop aan de kop van het vliegveld Eindhoven bij het Beatrixkanaal langs een mobiele frietkraam. Zo te zien staat die er altijd. Terrasjes zijn gemaakt en stoeltjes nodigen me uit. ‘Tis nog zuvenenzuventig kilometer!’ Een geintje, ik kan er mee lachen, de spreker wordt al moe van het uitspreken van de woorden, duidelijk geen wandelaar.