Trage Tocht Milsbeek – Wandelen tussen Reichswald en Maas

De geplande route loopt vanaf De Diepen tussen het Reichswald en de Maas en is papier een afwisselende wandeling rond het plaatsje Milsbeek dat bekend is om zijn pottenbakkersindustrie. De route gaat eerst door het immense bosgebied van het Reichswald. Er volgt een open gebied langs diverse beken: Kroonbeek, Hondsiepsebeek en Aaldonksebeek. De beken voeren het kwelwater van het hoger gelegen Reichswald af naar de Maas. Over onverharde paden kronkelt de route door agrarisch landschap. Langs de flanken van Milsbeek komt de route bij de Niers. Vanuit Duitsland stroom het ons land binnen, en verderop mondt het riviertje uit in de Maas. Even langs het Genneperhuis waar ooit een burcht en versterkte vesting lag. Langs de natte overstroomgebieden van de Niers waarna het landschap verandert op het landgoed Bloemendal de Bulten. Langs meidoornhagen, een oude molenromp en kronkelende paden over een heel oud ongerept landschap met kleine hagen, hoogteverschillen en grazende Limousinkoeien. De route volgt richting Milsbeek de Tielebeek. De beek mag na een herinrichting weer kronkelen in het landschap. Langs de beek zijn faunapassages en afgevlakte slootkanten zodat nieuwe natuur zich kan ontwikkelen. Richting eindpunt zie je de stuwwal weer liggen en loop je over de Sint Jansberg terug naar het beginpunt De Diepen.

De wandeling gaf hele mooie landschappen te zien: Reichswald, de Niers, landgoed Bloemendaal en de Sint Jansberg. Echter, paden langs de Kroonbeek waren onbegaanbaar door hoge begroeing waardoor de oostelijke variant rond Milsbeek eigenlijk al snel afviel. Ploeterend en puffend en soms met omwegen hebben Rob Wolfs en ik het gebied overbrugd. En dat terwijl het onderdeel is van het wandelnetwerk Gennep! Afgezien van de belemmeringen in het veld is het landschappelijk ook niet een echt mooi gebied: verkaveld land, veel maïs en weinig variatie. De geplande route werd echter prachtig door de zuidwestvariant om Milsbeek waar een werkelijk prachtig landschap ligt en in potentie een mooie route te maken is. Een vervolgverkenning zal uitwijzen of een rondje ten noorden en ten (zuid)-westen mogelijk is. Wordt vervolgd.

Het dorpje Milsbeek ligt in het uiterste noorden van Limburg, hemelsbreed 15 kilometer ten zuiden van Nijmegen. Het dankt zijn naam aan een beek met roestbruin water, dat afkomstig is van een moerassig veen. ‘Mil’ betekent dan ook roestkleurig water, tegenwoordig wordt de beek de Kroonbeek genoemd. De eerste verwijzing naar Milsbeek dateert uit 1329 in een rentenregister van Klooster ‘s-Gravendaal. De abdij van ‘s-Gravendaal in Asperden was eigenaar van supra Milsbeke, een hoeve gelegen aan de Milsbeek. Daarbij werd Milsbeek ook genoemd in verband met de tol die werd geheven op de overgang van de beek, de zogenoemde Stenen Brug. De Heren van Gennep, woonachtig op het nabijgelegen Genneperhuis, bezat de rechten hier een tol te vestigen. Milsbeek ligt in de vallei van de Maas en naar het noorden toe ligt er een vlak en door ruilverkavelingen grootschalig stuk land dat naar het noorden toe scherp begrensd wordt door de stuwwallen van de Sint-Jansberg en het Reichswald. Naar het westen toe vindt je de Mookerplas en in het zuiden ligt de monding van de Niers, die hier in de Maas uitmondt.

Al in de Gouden 17e eeuw moeten zich in Milsbeek enkele pottenbakkers gevestigd hebben, welke volgens overlevering uit Sonsbeck afkomstig moeten zijn geweest. Er zijn nog aanwijzingen voor de aanwezigheid van oude vestigingen van pottenbakkers. Hierdoor heeft het dorp een grote bekendheid heeft verworven. De pottenbakkerijen blijven nog steeds hun stempel drukken op Milsbeek en inmiddels heeft de jaarlijkse keramiekmarkt Keramisto internationale bekendheid verworven.

Het Reichswald of Rijkswoud is een glooiend bosgebied tussen Kranenburg, Kleef, Goch en Bedburg-Hau langs de Nederlandse grens met als hoogste top de 95 meter hoge Rupenberg. Het heeft een totale oppervlakte van circa 5100 ha en is hiermee het grootste samenhangende natuurgebied in de regio Nederrijn. Het bestaat bijna geheel uit bos en er leven diverse soorten zoogdieren, waaronder edelherten, reeën, wilde zwijnen en dassen. Het bos is doorsneden met kaarsrecht, parallel lopende paden, die een rasterstructuur vormen. Het Reichswald bestaat vooral uit loofbomen met overwegend beuken een aantal kleinere percelen met zomereiken en enkele plekken met naaldbomen. Er komen vogelsoorten voor als wielewaal, wespendief en zwarte specht. In de middeleeuwen heette het uitgestrekte bosgebied op de stuwwal tussen Nijmegen, Kleve en Xanten ‘Ketelwald’. Men vermoedt dat deze naam is afgeleid van het keltische ‘Ketila’, wat vee of runderen betekent.

Aan de voet van het Reichswald ligt een landschap waar ooit schrale zandgronden lagen waar schoon kwelwater omhoog kwam vanuit het hoger gelegen bosgebied. Het was van oudsher een nat en drassig gebied. Ze noemden dit de onlanden en hier ontstond hoogveen. Hier begon aan het eind van de 1ge eeuw het turfsteken en enkele decennia later was het gebied omgevormd tot een echte Nederlandse jonge ontginning. De ruilverkaveling in de jaren ’50 heeft er daarna voor gezorgd dat het een relatief grootschalige, agrarische landschap werd. Je ziet nog het strakke verkavelingspatroon, hier stromen de beken Kroonbeek, Hondsiepsebeek en Aaldonksebeek. Ais onderdeel van de ontginningen en ruilverkaveling werden deze beken aangelegd om de kwel af te vangen en het gebied te ontwateren.

De Niers is een regenrivier die in Erkelenz in Duitsland ontspringt en mondt uit in Gennep in de Maas tussen de Milsbeek en het Genneperhuis. Van de bron, een boerderij in Kuckum, tot aan Gennep legt de rivier circa 114 km af en slechts 9 km bevindt zich op Nederlands grondgebied. Het is ook het snelst stromende riviertje van Nederland met mooie meanderbochten. Sinds enkele jaren wordt de bever bij Gennep in de Niers weer waargenomen. In Nederland was de bever eigenlijk in 1826 uitgestorven en in 1988 werd het dier weer geïntroduceerd in de Biesbosch en de Gelderse Poort. Ook langs de Maas kregen 10 bevers in 2002 de kans om zich te vestigen. Het gaat sindsdien echter zo goed met de bever dat de provincie Limburg een plan heeft bedacht hoe om te gaan met probleembevers.

Landgoed Bloemendal de Bulten is een weidegebied met enkele kleine bospercelen. Er staat in het gebied nog molenromp van een poldermolentje, de landbouwer die in dit gebied heeft gewoond had een eigen Milsbeeks poldertje, hij voorzag het gebied van een dijkje en daar tegen aan bouwde hij een watermolen. Begin jaren dertig van de vorige eeuw zijn tijdens een zware storm de wieken van het molentje afgewaaid en in de tweede Wereldoorlog werd de molenromp zwaar beschadigd. De molenromp en de dijkjes zijn nog steeds zichtbaar in het licht glooiende landschap.

In Milsbeek werd in 1910 een kleine stenen schepradmolen gebouwd. Een dergelijke molen is in Zuidoost-Nederland een zeldzaamheid. Met een vlucht van 10 meter was het mogelijk ook de kleinste Nederlandse molen van dit type. In het Hoogheemraadschap van Rijnland, waar meerdere van deze stenen poldermolens te vinden zijn, heeft de kleinste molen daar nog een grotere vlucht, namelijk 12,9 meter. De molen werd gebouwd door Jan Laarakkers, die op deze wijze een moerassig landje geschikt wilde maken voor weidegrond. Naar verluidt had hij het idee opgedaan tijdens zijn dienstplicht in West-Nederland. In de jaren ’30 van de 20e eeuw sloeg de molen op hol en werd vernield, doch de romp bleef staan.

De Tielebeek stroomt langs het Koningsven aan de rand van het Reichswald westwaarts richting het dorp en komt uiteindelijk via het natuurgebiedje Gebrande Kamp vlakbij de toeristisch interessante kasteelruïne Genneperhuis in de Maas uit. De beek wordt grotendeels gevoed door kwelwater en is onlangs opnieuw ingericht, zodat de beek weer gaat meanderen. Rondom de Tielebeek werd een nieuw watersysteem gerealiseerd waardoor de beek voldoet aan de functie van ‘natuurbeek’. De vrijwel kaarsrechte afwateringssloot is hierdoor een nieuw natuurpareltje geworden doordat er weer bochten zijn aangelegd. De rechte slootkanten zijn glooiend gemaakt en er zijn faunapassages geplaatst, waar dieren het water kunnen oversteken.

Na bestudering van de kaarten werd er toch een variant uit de hoge hoed getoverd. Hierbij is het westen van Milsbeek gemeden, deels door het gebrek aan afwisseling en landschappelijk schoon en deels doordat er teveel barricades in het veld zijn. Resultaat is een kort rondje Reichswald en Sint Jansberg waarna een doorsteek naar het zuidwesten wordt gemaakt langs de Tielebeek en landgoed Bloemendaal.