Trage Tocht Strabrecht – Wandelen over immense Strabrechtse Heide

De wandeling start bij buurtschap Strabrecht, waar de bewoners vroeger het recht bezaten op gemene gronden een kudde met een herder te laten grazen. De route gaat verder het mooie beekdal van de Kleine Dommel in. Je volgt het Rulse Laarzenpad over smalle paden in nat grasland en in de buurt eikenwallen en broekbosjes met elzen, berken en wilgen. Hierna wandel je de grote heide op, de Strabrechtse Heide met iets verder de Galgenberg, open stuifzand tussen de heide. Terug richting Strabrecht gaat de route naar de Hubertusbossen. Via een paar mooie lanen bereik je de kronkelende Sterkselsche Aa en over mooie paadjes langs de beek kom je bij Kasteel Heeze met de gracht, de prachtige laan en de bijzondere duiventoren.

Een tien met een griffel, wat een geweldige wandeling! Je wandelt over bijna alleen maar zandwegen en bospaden bij Heeze. En niet alleen de immense Strabrechtse Heide waarover het grootste gedeelte van de wandeling gaat, is mooi. Ook het Laarzenpad naar de Kleine Dommel, de vennen Scheidingsven en Beuven zijn de moeite waard. Een bijzondere onderbreking midden op de heide is de Galgenberg waar een kleine zandverstuiving vreemd aandoet. Mogelijk is hier de droogte in Brabant de schuldige, het zand lijkt op te rukken. En alsof het niet genoeg is, volgt op het einde het toetje met de Hubertusbossen, de kronkelende Sterkselse Aa en het machtige kasteel Heeze. De oprijlaan op de kleine IJsselsteentjes kan zo het toneel zijn van een Middeleeuwse koets die met de hofdames naar het kasteel rijdt. Net voor Heeze volgt de kers op de taart met de bijzondere duiventil. Ik heb van elke meter genoten, deze Trage Tocht is echt aan te bevelen. En zo moet Brabant er honderd jaar geleden uitgezien hebben: uitgestrekte heides, schapen, kabbelende beekjes en een kleinschalig landschap waar keuterboertjes met paard en kar voort zwoegden. Mooi.

Herdgang was vroeger de dagelijkse rondgang van de kudde onder leiding van de herder over de ‘gemene’ gronden, zoals gedeelde graslanden, heide of bossen. Het oude woord ‘heerd’ betekent niet alleen ‘kudde’ maar ook ‘herder’. Het is een term die in Midden- en Oost-Brabant en de Belgische Kempen werd/wordt gebruikt om een buurtschap aan te duiden, een leefgemeenschap of gehucht met de daaromheen gelegen gronden, waar de bewoners het recht bezaten daarop een kudde met een herder te laten grazen. Doorgaans ontstond een herdgang op een Y- of T-splitsing waardoor een driehoekig grasveld ontstond dat in het geval van Heeze omringd is met een aantal langgevelboerderijen. Op het grasveld zijn de resten gevonden van een oude waterput en een beeldengroep herinnert aan de vele schilders die rond 1900 in en rond Heeze hun schilderijen maakten.

Heeze wordt vanwege de vele natuur, waaronder de Hubertusbossen en de Strabrechtse Heide de Parel van Brabant genoemd.In 2020 had het dorp 9.905 inwoners. In Heeze ontstaat de Kleine Dommel uit een samenvloeiing van de Groote Aa en de Sterkselse Aa. Heeze is bekend vanwege zijn kasteel en de bossen daaromheen. De naam ‘Heeze’ betekent ‘laag struikgewas’ en is afkomstig van het Oergermaanse woord ‘haisjô’, dat ‘jong beukenbos’ of ‘kreupelhout’ betekent. Vanaf de middeleeuwen valt de geschiedenis van Heeze deels samen met die van het Kasteel Heeze, voorheen het Huis Eymerick.

De Kleine Dommel of Rul ligt in de Roerdalslenk, waar ooit de Rijn en later de Maas door gestroomd hebben. Hij ontstaat uit de samenvloeiing van de Groote Aa met de Sterkselse Aa bij het Kasteel Heeze in Heeze en stroomt daarna dwars door Geldrop, Nuenen en Eindhoven en mondt daar uit in de Grote Dommel. Het dal van de Kleine Dommel ligt in een keten van belangrijke natuurgebieden, met name het deel tussen Heeze en Geldrop, waar het grenst aan de Strabrechtse Heide. Dit betreft een moeilijk toegankelijk en moerassig beekdal dat bekendstaat als de Goorse Zeggen. Het wordt gekenmerkt door met uitgestrekte elzenbroekbossen en verruigde rietveldjes.

De Strabrechtse Heide is grotendeels in beheer bij Staatsbosbeheer en maakte samen met de Lieropse Heide tot het einde van de 19e eeuw deel uit van een groot heidegebied tussen de dalen van de Kleine Dommel en de Aa. Op de droge plaatsen staat struikhei en jeneverbes, op de natte plaatsen dophei, pijpenstrootje en klokjesgentiaan. De vergrassing van de heide wordt tegengegaan door beweiding door een schaapskudde van de stichting het Kempens heideschaap. Van historisch belang is de Hoenderboom. Hier kwamen vanouds vijf gemeenten bij elkaar: Heeze, Maarheeze, Someren, Lierop en Mierlo. Door gemeentelijke herindelingen is dit aantal teruggelopen tot twee en ter plaatse bevindt zich een kopie van de grenspaal die hier vroeger stond. De Strabrechtse Heide telt een groot aantal vennen, Beuven, Waschven en Kiezelven, en de meeste hiervan zijn ooit door uitwaaiing ontstaan.

Het stroompje heeft zijn naam verleend aan het terrein. Het verlaat het terrein gedeeltelijk ondergronds en stroomt daarna richting Dommel. De Groote Beek liep vroeger anders dan nu. Hij ontsprong op landgoed De Wielewaal, stak de Oirschotse Dijk en de spoorlijn over naar Landgoed De Grote Beek. Vanwege vervuiling op het kazerneterrein is de beek omgeleid langs de Oirschotsedijk, Vredeoord en Boschdijk.

In het midden van de heide ligt de Galgenberg, een klein stukje open stuifzand, dat door beheermaatregelen in stand wordt gehouden om de typische flora en fauna te bewaren. Er groeit onder andere spurrie, schapengras en bunt.

De Witte Loop plaatselijk beter bekend als de Rielloop is een beekje op de Strabrechtse Heide tussen het Beuven en de Kleine Dommel. Oorspronkelijk stroomde het water uit het Beuven, dat weer door de Peelrijt gevoed werd, door een reeks vennen naar de Kleine Dommel. Door graafwerkzaamheden in de achttiende en de negentiende eeuw is de Witte Loop ontstaan. De Witte Loop ligt voor het grootste deel in het Natura 2000 gebied Strabrechtse Heide & Beuven en is daarvoor van belang wegens het voorkomen van de drijvende waterweegbree.

Herbertusbossen is de naam van een oud bos met loof- en naaldhout vlak bij het kasteel van Heeze. Het sluit aan bij de Strabrechtse Heide en landgoed de Lange Bleek bij Sterksel. Het landgoed hoorde vroeger bij het Kasteel Heeze en is sinds 1973 in het bezit van het Brabants Landschap. Het is vernoemd naar een der vroegst bekendste heren van de heerlijkheid Heeze, Leende en Zesgehuchten, Herbertus van Heeze, de eerste Heer van Heeze. De bossen zijn soortenrijk, kennen een padennet met slingerend verloop volgens de Engelse Landschapsstijl en bevatten enkele zeer imposante oude bomen, waaronder een opstand van enorme, ca 150 jaar oude grove dennen. Ook staan er zeer oude zomereiken en beuken.

Kasteel Heeze is een van de laatste bewoonde kastelen van Nederland en het bestaat uit een middeleeuws deel, kasteel Eymerick, en het in 1665 door de bekende architect Pieter Post gebouwde deel. De naam Eymerick zou afkomstig zijn van ‘Hemelrijk’, dat rechtplaats of vierschaar betekent. De familie Van Tuyll van Serooskerken heeft het kasteel in 1760 aangekocht en is tot op heden op het kasteel blijven wonen. Het huidige kasteel is een statig, aan drie zijden omgracht gebouw uit 1660-1665. Het is ontworpen door Pieter Post, en eigenlijk bedoeld als voorgebouw van het eigenlijke kasteel. Het complex omvat tevens diverse bijgebouwen uit 1735. Ook is er een merkwaardig duifhuis, een duiventoren die, buiten het kasteel, op het landgoed staat. Het kasteel wordt opgesierd door een prachtige oprijlaan, die door de beemden van de Groote Aa voert.