Trage Tocht Loenen – Naar de hoogste waterval van Nederland

Een wandeling die meerdere gezichten laat zien: het sprengenlandschap in de bossen ten noordwesten van Loenen, de bossen en glooiende weilanden ten zuiden van Loenen en daartussen de meest mooie lanen in een authentiek en ongerept landschap. Loenen aan de rand van de Veluwe en bij de overgang naar het IJsseldal ligt vredig in dit prachtige gebied. Mooie onverharde hoef je hier niet te zoeken, ze zijn er in overvloed, en dus op het lijf geschreven van bedenker Rob Wolfs. En dat op een bijna zomerse winterdag met helderblauwe hemel en een prachtige zon. Wat wil je nog meer? Niets.

Loenen (Nedersaksisch: Loen’n) is een dorp en voormalige gemeente aan de rand van de Veluwe, deel uitmakend van de gemeente Apeldoorn, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het dorp wordt vaak aangeduid als Loenen op de Veluwe. Loenen is ontstaan uit twee buurtschappen, die oudtijds bekend waren onder de namen Lona (eerder Luona) en Sulvenda (eerder Sulvalda), de tegenwoordige wijk Zilven.

Veldhuizen is een buurtschap in de provincie Gelderland. Een mooie eikenlaan brengt je bij de Loenense Enk waar van oudsher al akkers liggen waar ze rogge, haver en boekweit teelden. Een historisch esdorpenlandschap waar je kunt genieten van glooiende velden, bloemrijke akkers en halfopen bossen. Een ‘enk’ was vroeger de akker van een heel dorp. De openheid van de enk, tussen de rand van het bos en het dorp Loenen gelegen, is duidelijk herkenbaar. Hier werden vroeger gewassen verbouwd en kon men over de gouden velden van graan en bloeiende akkerkruiden, de kerktoren van Loenen al in de verte zien. Een opgeworpen wal van 2 meter hoog, aangelegd  in de 17^de eeuw, moest bescherming bieden tegen vraat van wilde dieren uit naastgelegen bossen en eigen kuddes. De Enkwal, van Loenen en Zilven, is een van de best bewaarde wildwallen in Nederland en nog duidelijk aan de akkerbosranden te herkennen. Verschillende eigenaren van smalle lange akkers op de enk betaalden mee in het onderhoud en aanleg van deze wal.

Loenen heeft de hoogste waterval van het land. De waterval heeft een verval van 15 meter. Deze is in de crisisjaren gegraven en het water komt uit in het Apeldoorn-Dierenskanaal. De spreng die het water levert, ontspringt in de bossen van het Schalter en bestaat uit twee delen, de Vrijenbergspreng en de Veldhuizerspreng. Deze zijn ieder ongeveer 6 kilometer lang. Ook zijn er nog diverse zijsprengen, waardoor er geleidelijk een brede beek wordt gevormd. Met stuwbalken wordt het wat op diverse plaatsen op peil gehouden. De trappen van de waterval zijn aangelegd.

In tegenstelling tot de meeste beken langs de rand van de Oost-Veluwe die werden gegraven om molens aan te drijven, is de Vrijenbergerspreng van betrekkelijk jonge datum. De beek werd gegraven om het Apeldoorns kanaal van extra water te voorzien. Het is geen natuurlijke beek, dat zie je aan het kaarsrechte verloop, en soms ligt de beek wel zeven meter diep in de bossen.

Je kruist een éénbaans spoorlijntje, in 1887 aangelegd door Koning Willem III. Deze spoorlijn Dieren-Apeldoorn was bestemd voor personen- en goederenvervoer. Zo konden ze hout uit de Veluwse bossen vanaf station Loenen per trein via Dieren naar Limburg vervoeren. Daar konden de mijnen het goed gebruiken. De trein vervoerde ook veel papier. In 1950 is de lijn opgeheven: hij was niet meer rendabel. Het Loenense stationsgebouw is gesloopt. De oude wagons zijn op het spoor blijven staan. Sinds 1975 rijdt de Veluwse Stoomtrein Maatschappij in de zomer met een toeristisch stoomtreintje over de lijn.