Skip to main content
search
KIJK ROND BIJ

HET AA-DAL

Het Aa-dal, Seldensate en kasteel Heeswijk

DE ROUTE START BIJ DE KERK IN HEESWIJK EN GAAT SNEL DOOR HET MIESBOS NAAR HET BEEKJE DE AA. DE WANDELING GAAR VERDER DOOR HET BEKOORLIJKE AA-DAL, DAN WEER DICHTBIJ DE BEEK DAN WEER IETS VERDER WEG. LANGS HET KRONKELENDE WATER BEREIK JE DE TOEGANGSPOORT VAN HET MACHTIGE KASTEEL HEESWIJK MAAR EERST GAAT DE ROUTE VERDER LANGS DE AA NAAR SELDENSATE. HET LANDGOED MET POORTGEBOUW EN DUIVENTOREN LIGT PRACHTIG GELEGEN WAARNA JE WAT LATER NAAR DE NOORDZIJDE VAN HET AA-DAL GAAT. JE PASSEERT KASTEEL HEESWIJK EN LOOPT ONVERHARD LANGZAAM TERUG NAAR HEESWIJK, BEKEND VAN HET KASTEEL MAAR OOK VAN DE ABDIJ VAN BERNE.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk met Rob Wolfs

Een dagje wandelen met Rob Wolfs leverde weer een mooie wandeling op rond kasteel Heeswijk. Rob wilde al lang het gebied rond dit imposante kasteel verkennen, ik ken het gebied goed en samen leverde dit een mogelijke nieuwe Trage Tocht op. Een goed wandelgezelschap waarbij we om de zoveel tijd bijkletsen en een mooie wandeling maken. Het dynamisch beekdal is een prachtig voorbeeld van beekherstel met daarbij de machtige waterburcht kasteel Heeswijk en de ruïne Seldensate levert dit een prachtige wandeling op, trage-tocht-waardig. Paden over de dijkjes langs de Aa en Leijgraaf, doorsteekjes, struinen langs de Aa waar niet echt een pad is en je overal door het beekdal kunt lopen, stoere Belgische paarden die van het water uit de Aa drinken, vragende ogen van de koeien en prachtige graspaadjes langs het water en imposante bomen. Eerlijk is eerlijk, soms is het geluid van de N279 aanwezig, maar de blik rechts op het Aa-dal maakt alles goed.

Liekenbos

Willem de Haas, Ed Rakhorst en Eric de Jong kochten eind 2011 een stuk grond achter de Liekendonk met als doel het op te knappen en de flora en fauna te laten herleven. De drie zelfbenoemde boswachters vinden het een fantastische hobby en laten de inwoners van Heeswijk-Dinther graag meegenieten. Het stuk bos ligt ontzettend mooi tussen de Aa, de Liekendonk en nog meer bos. Buurtbewoners kunnen hier wandelen en genieten van de natuur en de kinderen kunnen er op ontdekkingstocht. Het Wijboschbroek liep vroeger door tot aan de Aa en daar is dit stuk bos een uitloper van. Waar nu de Liekendonk ligt, stonden voorheen kippenschuren.
Wandeling over Trage Tocht Heeswijk bij het Miesbos

De Aa

De Aa is een beek en stroomafwaarts een kleinere rivier in het oosten van de Nederlandse provincie Noord-Brabant. De gekanaliseerde beek ontspringt bij Nederweert in Limburg en komt bij de Citadel in het centrum van ‘s-Hertogenbosch samen met de Zuid-Willemsvaart en de Dommel. Aa en Dommel vormen daar de Dieze, die even ten noorden van ‘s-Hertogenbosch in de Maas uitmondt. De beek, waarvan de naam ‘water’ betekent, is in de jaren 30 van de 20e eeuw gekanaliseerd. Door ruilverkaveling in de jaren zestig van de 20e eeuw is sindsdien het oude cultuurlandschap in het Aa-dal aanzienlijk veranderd. De Aa ontsprong volgens een oude overlevering in het gebied de Zeven Moeren. Dat moet ergens aan de rand van de Peel zijn geweest op de grens met Limburg. De Aa is bijna honderdvijftig jaar bevaarbaar geweest, van Helmond tot ‘s-Hertogenbosch. Voor kleine schepen en platboomde schuiten (de z.g. strontschippers) is ze nog tot ongeveer 1840 bevaarbaar geweest vanaf de Molensluis te Erp tot ‘s-Hertogenbosch. Er lagen meerdere sluizen in de beek en ter hoogte van Keldonk was ze zelfs, naar toenmalige begrippen zeer breed, ruim 28 voet (d.i. ongeveer 7 meter). Vrijwel zeker is in vroeger tijden de Aa ook verder naar het zuiden bevaarbaar geweest voor kleine vrachtschepen. Dit getuige het feit dat in het verleden tussen Erp en Gemert ter hoogte van Koks een kleine haven is geweest.

Sinds 2004 maakt het stroomgebied van de Aa deel uit van het Waterschap Aa en Maas. Onder invloed van nieuwe inzichten over natuur en landschap wordt tegenwoordig gepoogd iets van de schade aan het oorspronkelijke landschap te herstellen. De afgesneden meanders die bewaard zijn gebleven, zoals die bij Kasteel Heeswijk en in Middelrode en Berlicum, worden zorgvuldig gehandhaafd. Het waterschap legt natuurvriendelijke oevers aan (die er overigens nooit geweest zijn: ze zijn een uitvinding van deze tijd) en op enkele plaatsen krijgt de beek haar meanderende vorm weer terug.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk langs de Aa

Seldensate

Seldensate is een landgoed gelegen ten zuidwesten van het dorp Middelrode. Op het landgoed stond vroeger een hoeve, een poortgebouw met duiventoren, een bierbrouwerij en een speelhuis genaamd Seldensate. Alleen het poortgebouw met oprijlaan, de duiventoren en een gedeelte van de brouwerij bestaan nog. De hoeve is verdwenen en van het kasteeltje rest slechts een ruïne omgeven door een gracht. Het woord Seldensate is afkomstig van de oude term ‘seldene zathe’, hetgeen zich ongeveer laat vertalen als ‘bijzonder landgoed’ of ‘bijzondere buitenplaats’.

Seldensate is waarschijnlijk ontstaan in de 14e eeuw. Aanzet was de oprichting van de Gewatse hoeve rond het jaar 1300, nabij een doorwaadbare plaats (gewad) in de rivier de Aa in Middelrode. Het speelhuis werd rond 1440 gebouwd als uitbreiding van de Gewatse Hoeve. In de loop der tijd groeide het speelhuis uit tot een omgracht kasteeltje, met daarbij een duifhuis, een kapel en een brouwerij. De geschiedenis van Seldensate houdt direct verband met de ontwikkeling van de nabijgelegen stad ‘s-Hertogenbosch. Het kasteeltje vormde een buitenverblijf voor rijke bewoners van de stad ‘s-Hertogenbosch die de stank van de stad in de zomermaanden ontvluchtten.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk bij paarden langs de Aa
Wandeling over Trage Tocht Heeswijk bij paarden langs de Aa

Dynamisch beekdal van de Aa

Tussen 2002 en 2017 heeft waterschap Aa en Maas met meerdere partijen samen gewerkt om het water van de Aa en de natuur tussen Kasteel Heeswijk en ’s-Hertogenbosch volop ruimte te geven. Waar eerder de Aa hier tussen kades stroomde is nu een afwisselend en Dynamisch Beekdal
ontstaan. De gekanaliseerde Aa van de jaren ’30 heeft nu weer zijn oorspronkelijke kronkelende loop. Hiervoor zijn oude meanders (beekbochten) bij Kasteel Heeswijk en Middelrode hersteld en zijn enkele nieuwe meanders aangelegd. De bochtige en langere Aa zorgt voor variatie in stroomsnelheid en heeft zowel flauwe als steile oevers.  Ook zijn er meerdere poelen aangelegd in het beekdal van de Aa. Deze poelen hebben een lokale natuurfunctie, maar zijn ook van belang voor de Aa in zijn geheel als ecologische verbinding tussen de Maas en de Peel. Vooral amfibieën die in stilstaand water leven, verplaatsen zich namelijk via de poelen.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk langs de Aa

Kasteel Heeswijk

Kasteel Heeswijk is een voormalige waterburcht bij Heeswijk en dateert uit de 11e eeuw. Reeds in het jaar 1080 ontstond er een voorloper van het huidige kasteel, een zogenaamde motte-burcht. In de loop van de middeleeuwen werd de motte (kasteelheuvel) afgevlakt en werd op de plaats van de burcht een kasteel gebouwd. Kasteel Heeswijk heeft meerdere malen een rol gespeeld in de geschiedenis. Het lukte Prins Maurits rond 1600 tot tweemaal toe niet om het kasteel in te nemen. Zijn halfbroer Frederik Hendrik slaagde daar in 1629 wel in, zodat hij vervolgens ‘s-Hertogenbosch kon belegeren. In 1672 was de Zonnekoning Lodewijk XIV de ongenode gast op Kasteel Heeswijk tijdens zijn strijd tegen de Republiek. Aan het eind van de 18e eeuw gebruikte Pichegru, generaal van de Franse Revolutie onder leiding van Napoleon, het kasteel nog als hoofdkwartier. Het wordt wel het mooiste kasteel van Brabant genoemd.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk bij kasteel Heeswijk
Wandeling over Trage Tocht Heeswijk bij kasteel Heeswijk

Heeswijk

De naam ‘Heeswijk’ komt van het Oudhoogduitse ‘haisjo’, dat ‘kreupelhout’ betekent. Het achtervoegsel ‘-wijk’ komt van het Latijnse woord ‘vicus’ dat ‘buurtschap’ betekent. De oudste vermelding stamt uit 1196, toen Albert van Heeswijk, de eerst bekende Heer van Heeswijk-Dinther, zijn bezittingen schonk aan de Abdij van Berne, toen nog in Bern gelegen. Tot deze bezittingen behoorde het hof ‘Bernehese’. Op deze wijze is de verbinding tussen genoemde Abdij en Heeswijk tot stand gekomen. Bernhese werd een uithof van deze Abdij.

Wandeling over Trage Tocht Heeswijk

2 Comments

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE