Trage Tocht Afferden – Wandelen door Nationaal Park de Maasduinen

De wandeling laat veel verschillende landschappen zien: heide, duinen, vennen, bossen, een kasteel, een kronkelende beek en veel onverharde wegen. Dit alles is gebundeld in de Trage Tocht Afferden die voornamelijk door het Nationaal Park de Maasduinen gaat. Het toetje wordt gevormd door kasteel Bleijenbeek en de mooi kronkelende beek richting Afferden. Langs de beek een mooi kronkelend pad door het hoge gras met verschillende beversporen en een grote variëteit aan bloemen.

De Maasduinen vormen de langste rivierduinengordel van Nederland en zijn ontstaan door een samenspel van water, wind en mens. Het is een van de drie nationale parken in Noord-Limburg. Het is een bos- en heidegebied, gelegen op een langgerekte zandrug tussen de Maas en de Duitse grens. Het bevindt zich grotendeels binnen het grondgebied van de gemeente Bergen. Het park strekt zich uit over een lengte van ruim 20 kilometer en heeft een breedte van gemiddeld twee à drie kilometer. In totaal is het ruim 4500 hectare groot. Water heeft een grote rol gespeeld bij het ontstaan van het gebied van Nationaal Park De Maasduinen. Vroeger stroomde er de Rijn en was de Maas daar een zijtak van. Er zijn nog steeds sporen te vinden van de Rijnloop, zoals banken van Rijngrind die in de bodem verborgen liggen. In de laatste ijstijd, zo’n 21.000 jaar geleden, kreeg de wind vrij spel. Deze ijstijd was extreem droog en koud. Een groot deel van het landschap was bedekt met een laag dekzand. De krachtige westenwind nam zand mee en zette het af op de oostelijke oevers van de Maas. Hierdoor ontstonden de zandruggen en in een boog liggende duinen, paraboolduinen genoemd.

Dit zijn hoefijzervormige duinen die ontstaan zijn door lokale verstuivingen van zand. Door de harde westenwind werd het zand van een gewone duin steeds verder weg geblazen waardoor een hoefijzervormige duin ontstond. Deze duinen worden paraboolduinen genoemd maar ook de namen Maasduinen en rivierduinen worden gebruikt doordat ze met rivierzand gevormd zijn. Paraboolduinen kunnen een hoogte hebben van wel 15 tot 25 meter. Dit soort duinen komt u verspreidt door De Maasduinen regelmatig tegen. Het grootste aantal paraboolduinen zijn te vinden op Landgoed de Hamert.

Precies op deze plek stond vroeger ook een toren, echter met een geheel andere functie namelijk een brandtoren. De fundamenten hiervan zijn nog duidelijk in het zand te zien. Omdat dit het hoogste punt in de Maasduinen is heeft de Dorpsraad in overleg met SBB wederom voor deze locatie gekozen. De toren is vervaardigd in opdracht van de Dorpsraad van Afferden. Het ontwerp en de bouw is gerealiseerd door Molenbouwer Beijk & Zn. te Afferden. De toren is ruim 12,5 meter hoog, het bordes bevindt zich ruim 8 meter boven de grond en van hieruit heb je een mooi uitzicht op de omgeving, tot aan de stuwwal bij Nijmegen en over het Maasdal.

Verscholen in de bossen van Afferden staat de Poaterskapel (boskapel). Het kapelletje werd rond 1880 op deze plek gebouwd door een groep uit Duitsland uitgewezen kloosterlingen die in die tijd gedurende meer dan 25 jaar een onderkomen hadden gevonden op kasteel Bleijenbeek. Rond 1930 en na de oorlog rond 1950 hielden hier ook buurtbewoners in de maand mei een korte bid-stonde.

In 1948 werd het gebouwtje, dat door oorlogsgeweld was beschadigd, door de eigenaar van het kasteel Bleijenbeek weer gerestaureerd. Na verloop van jaren raakte het gebouwtje mede door moedwillige vernieling in verval. In 1986 werd het oude kapelletje gerestaureerd door de spontane inzet van de inwoners van Afferden.

In 1405 komen we kasteel Bleijenbeek voor het eerst tegen in de geschiedenisboeken. Het ‘Gut und Hof Bleijenbeek’ wordt dan eigendom van Derrick Schenck van Nijdeggen. Kasteel Bleijenbeek bestond destijds waarschijnlijk uit een boerderij met woontoren, omgeven door een gracht. De naam Bleijenbeek is afgeleid van ‘blije beek’, heldere beek. De beek, waaraan het kasteel ligt, is in de eerste helft van de 14de eeuw gegraven voor afwatering van de Afferdense veengronden. Het hoofdgebouw bestond uit een parterre met onder andere keuken, werkvertrekken en kelders. Daarboven waren twee gemetselde verdiepingen. Onder de met leien beklede daken waren grote zolderruimten. Door erfopvolging werd de familie Van Hoensbroeck in 1709 eigenaar van het kasteel. Het kasteel was in hun bezit tot het begin van de 20ste eeuw.

De bevrijding van Noord-Limburg stokte bij kasteel Bleijenbeek bij Afferden. Een handjevol Duitse parachutisten houdt daar dagenlang verbeten stand. De Schotse militairen stuiten op grote tegenstand en worden met verliezen teruggeslagen. De Britse luchtmacht moet er uiteindelijk aan te pas komen om de Duitse verzetshaard op te ruimen. Op 17 februari 1945 besloten de Engelsen het kasteel te bombarderen, omdat de Duitsers er niet uit te krijgen waren. Op 22 februari wordt het kasteel met de grond gelijkgemaakt. De ingang van het kasteel was op de plaats waar nu nog de brug over de kasteelgracht ligt. Van de diverse bijgebouwen is na het bombardement niets meer overgebleven. Het werd nooit meer herbouwd. De ruïne is nu de woonomgeving van vele vleermuizen.

Deze beek ontwatert het laaggelegen landbouwgebied ten oosten van de rivierduinen en breekt ter hoogte van Afferden door het rivierduincomplex om ten zuiden van deze plaats in de Maas uit te monden. De sterk gekanaliseerde Horsterbeek is een zijbeek van de Eckeltse Beek. Het stroomgebied van beide beken reikt tot in het nabijgelegen Duitsland. De lengte van de beek bedraagt ongeveer 10 km en ze voedt halverwege de grachten van Kasteel Bleijenbeek. In 2005 en 2006 zijn werken uitgevoerd om de Eckeltse Beek weer een natuurlijke loop te geven.

Het beekje slingert nu rustig kabbelend richting Afferden. Het pad langs de beek kronkelt net zo door het hoge gras met een prachtige bloemenzee. Sommige wilgen die met hun voeten in het water van de beek staan, zijn door bevers omgeknaagd. Het diertje heeft duidelijk geen last van de plek dichtbij het dorp en het blijft spectaculair om te zien wat de bijtkracht van dit dier is. Bomen vallen om als lucifers.

Dit kerkdorp ligt aan de Maas, hemelsbreed 26 kilometer ten zuiden van Nijmegen en 12 kilometer ten noorden van Venray. De Sint-Cosmas en Damianuskerk uit 1957, met een 13e-eeuwse Romaanse toren sieren het Limburgs dorpje net zoals de molen Nooit Gedacht die in 1958 is gebouwd als vervanging van de oude molen nadat de plaatselijke korenmolen werd verwoest in 1945.