Skip to main content
search

Streekpad Noardlike Fryske Wâlden – Damwoude-Aldtsjerk – Langs een goddeloze singel en tolhuis

KIJK ROND IN

NATIONAAL LANDSCHAP NOARDLIKE FRYSKE WALDEN

Damwoude, veldwegen en houtwallen

JE WANDELT DOOR HET NATIONAAL LANDSCHAP NOARDLIKE FRYSKE WALDEN. EEN MOOI GEBIED IN NOORD-OOST FRIESLAND WAAR IN EEN KLEINSCHALIG LANDSCHAP NOG VEEL ZANDWEGEN EN VELDWEGEN LIGGEN. HET IS INTACT GEBLEVEN OMDAT ER GEEN GROTE RUILVERKAVELINGEN HEBBEN PLAATSGEVONDEN.

Mijn eerste etappe over het allernieuwste streekpad Noardlike Fryske Wâlden gaat van Damwoude naar Aldtsjerk. Een streekpad wat niet typisch Fries is, geen watersport en kop-hals-rompboerderijen. Het gebied ziet er heel anders uit, en eigenlijk a-typsich Fries. Kleinschalig boerenland met een rijke flora en fauna, opvallend door zijn kleine percelen, omzoomd door houtwallen, elzensingels en braamstruiken. Het gebied is zo bijzonder dat het aangewezen is als Nationaal Landschap. Het is een van de weinige gebieden in Europa waar het coulissenlandschap zo goed intact gebleven is. Boeren hebben de wallen en singels ooit aangelegd als veekering, waardoor een fijnmazig patroon in het landschap is ontstaan.

In deze etappe loop je van Damwoude door kleine buurtschappen richting Veenwouden over de Goddeloze Singel. Hierna langs de Houtwiel en de Falom. Veel water en vaarten en overal kleine bospartijen of struwelen. Het is een afwisselend gebied en richting Aldtsjerk wandel je meer door bos en park. De eerste kennismaking met dit streekpad is goed, ik ben benieuwd naar de overige etappes in een gebied wat nog authentiek is gebleven doordat de ruilverkaveling hier gelukkig niet is doorgevoerd.

Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden

De Noardlike Fryske Wâlden is een landschappelijk aantrekkelijk en uniek gebied tussen Dokkum en Drachten. Het is onderdeel van de Friese Wouden, een streek in het oosten van Fryslân, grenst aan het Westerkwartier in de provincie Groningen en ligt op noordwestelijke rand van het Drents Plateau. Het gebied van ruim 25.000 hectare kreeg de titel Nationaal Landschap door de unieke combinatie van landbouwgrond, natuur en cultuurhistorie. Al wandelend kom je langs houtwallen, weidegronden, meren, moerassen en veel zandpaden. Opvallend is het grote aantal pingo’s en dobben, dat zijn rijen bomen met daaronder (bramen)struiken omzomen de weilanden. Zo is een fijnmazig patroon ontstaan met een besloten karakter. Door de ligging op de grens van zand en klei zijn de natuurwaarde en biodiversiteit bijzonder groot. Het eeuwenoude coulisselandschap met elzensingels en houtwallen is vrijwel intact gebleven en is uniek in heel Europa.

Wandeling over het streekpad Noardlike Fryske Walden van Damwoude naar Aldtsjerk

Goddeloze singel en het goddeloze tolhuis

Bij Veenwouden ligt de Goddeloze Singel, wat in de middeleeuwen een belangrijke handelsweg tussen het klooster Klaarkamp bij Rinsumageest en de kloosters bij Burgum en Smalle Ee was. De Singel kruist de Falomster Feart bij het Goddeloze Tolhuis. Niet voor niets heeft het deze naam want in de loop der jaren hebben zich hier een flink aantal huiveringwekkende scenario’s afgespeeld. De Goddeloze Singel en het Goddeloze Tolhuis spelen in veel volksverhalen een rol, van lugubere vondsten, griezelige verschijningen en ongure wezens.

In vroeger tijden zou het goddeloze huis een ongure plek geweest zijn. Een volkslegende vertelt van een visser, hij deed niets anders dan vloeken. Toen hij na een ziekbed overleed werd hij bij het tolhek gevonden met zijn hoofd achterstevoren op zijn romp gezet. Volgens het volksverhaal zou dat het werk van de duivel zijn geweest. In een andere sage wordt gezegd dat er een schaatser verdronken zou zijn. Hij schreeuwde om hulp van de bewoners. Hoewel zij hem hoorden hielpen zij hem niet.

Wandeling over het streekpad Noardlike Fryske Walden van Damwoude naar Aldtsjerk

Damwoude

Damwoude (Fries: Damwâld) is een dorp in de gemeente Dantumadeel in het noordoosten van de Nederlandse provincie Friesland.

Vroeger bestond het dorp uit Dantumawoude, Akkerwoude en Murmerwoude, maar in 1971 ontstond de nieuwe eenheid Damwoude. De eerste drie letters van de oude dorpsnamen werden samengenomen en vormden de nieuwe dorpsnaam. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat Dantumawoude ook wel kortweg Damwoude werd genoemd.

De reden voor deze fusie heeft een politieke achtergrond. Tot 1881 stond het gemeentehuis van de gemeente Dantumadeel in Rinsumageest. Vanaf 1881 zetelden de grietmannen in Murmerwoude. Zwaagwesteinde daarentegen meende recht te hebben op het gemeentehuis, omdat het destijds de grootste plaats van de gemeente was. Daarom werd besloten over te gaan tot een fusie, zodat het nieuwe dorp het grootste van de gemeente zou zijn.

Wandeling over het streekpad Noardlike Fryske Walden van Damwoude naar Aldtsjerk

Falomster Feart en het Houtwiel

De Valomstervaart (Fries: Falomster Feart) is een kanaal in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland. Het kanaal loopt van het Kruiswater (Krúswetter) in het natuurgebied Houtwiel voorbij het goddeloze tolhuis (It goddeloas tolhûs), langs het dorp De Valom en mondt ten oosten van deze plaats uit in de Nieuwe Vaart. Het kanaal dateert uit de 16e eeuw en werd aangelegd ten behoeve van de afwatering van het moerassige gebied. Tevens deed het kanaal dienst om turf uit dit veengebied af te kunnen voeren.

De Houtwiel is een moerasgebied van Staatsbosbeheer tussen De Falom, De Westereen en Feanwâlden, midden in Nationaal landschap De Noardlike Fryske Wâlden. Het is een toplocatie voor moerasbewoners zoals de otter, de roerdomp en natuurlijk allerlei soorten ganzen.

Wandeling over het streekpad Noardlike Fryske Walden van Damwoude naar Aldtsjerk

Aldtsjerk

Het dorp Aldtsjerk behoort samen met Oentsjerk, en Gytsjerk tot de Trynwalden, een lint van dorpen op een oude zandrug. Trynwalden verwijst naar Thrimwalde, oud Fries voor ‘in de drie wouden’. Aldtsjerk is een streekdorp dat in de Middeleeuwen is ontstaan op de noordelijke uitloper van de zandrug waar ook de andere dorpen van de Trynwâlden op liggen. Het dorp kreeg gestalte ten zuiden van de kruising van de weg van Leeuwarden naar Dokkum en de waterloop van de Murk, waarover nu een geklonken ijzeren ophaalbrug met vakwerk van omstreeks 1920 ligt. In het pittoreske centrum van Aldtsjerk ligt, aan de Elfstedenroute, café Moarkswâl. Al meer dan 100 jaar kerven de eerste schaatsers vanuit Leeuwarden hun naam in de balken van dit café. De karakteristieke ijzeren ophaalbrug met zelfbediening ligt vlakbij het café.

Wandeling over het streekpad Noardlike Fryske Walden van Damwoude naar Aldtsjerk bij het beeld van de brugwachter

2 Comments

Leave a Reply

Close Menu
CHOOSE YOUR LANGUAGE