Roots Natuurpad – Tongeren-Apeldoorn – Wandelen door Kroondomein Het Loo

Waar kun je in Nederland nog zoveel ruimte ervaren, zoveel bos, zoveel stilte en zo weinig mensen. Daarvoor moet je op de Veluwe zijn en met name in het Kroondomein Het Loo. Uren liep ik over lange zandwegen, kleine stukjes heide, dichte bossen, langs sporen van everzwijnen en over kleine hoogteverschillen. Ik ben de ruim 20 kilometer geen mensen tegengekomen, dat kan hier nog. En even op een boomstronk stil zitten en ervaren wat stilte is, ook dat kan hier. Het was een voor mij lange etappe die uniek is in Nederland.

Tongeren is een buurtschap tussen Epe en Nunspeet. De buurtschap is ook bekend vanwege het Landgoed Tongeren. Op het landgoed, circa 500 hectare groot, bevinden zich heidevelden, met een uitgebreid fiets- en wandelnetwerk. Tongeren had één basisschool die sinds eind jaren 90 niet meer als school wordt gebruikt. Vandaag de dag bestaat het landgoed uit loofbos, dennenbos, heide, landbouwgronden en boerderijen. Een deel van Tongeren is opengesteld voor wandelaars, het andere deel is wildrustgebied. Het is het leefgebied van edelhert en wild zwijn en ook de das heeft er een burcht.

Tongeren wordt voor het eerst als nederzetting genoemd in 1025. Het landgoed werd gevormd in de tweede helft van de achttiende eeuw. Nicolaas Wilhem de Meester, burgemeester van Harderwijk, was eigenaar van vijf boerderijen en een hoeveelheid bouwland en heide in de buurschap Tongeren. Na zijn overlijden erfden zijn dochter Cornelia Maria en haar man Jan Hendrik Rauwenhoff in 1768 alle boerderijen in de buurschap Tongeren op een na. Na het overlijden van Jan Hendrik Rauwenhoff junior (1799-1833), hertrouwde zijn weduwe Anna van Heurn (1798-1875) op 23-01-1845 te Haarlem met Frédéric Charles Clémens le Chevalier (Kopenhagen, 1801- Amsterdam, 1881), bijgenaamd ‘De Weldoener van Tongeren’. Charles le Chevalier behoorde tot de kleine groep 19de-eeuwse landbouwhervormers. Met allerlei landbouwkundige experimenten probeerde Le Chevalier om betere opbrengsten op de arme Veluwse zandgrond te genereren en zo de welvaart van de Tongerense boeren te verhogen. Hij experimenteerde met rasverbetering van rundvee, nieuwe bemestingsmethodes zoals gebruik van guano, de introductie van de Amerikaanse eik en nog veel meer.

De Tongerense Heide is landschappelijk zeer waardevol door de uitgestrekte dopheidevegetatie. En met zijn afwisseling van droge en vochtige delen en de aanwezigheid van pijpenstro is het de ideale biotoop voor adder, levendbarende hagedis, zandhagedis en heikikker. De Tongerense Heide is een restant van een uitgestrekt heideveld. Deze heide maakte onderdeel uit van het landbouwkundig systeem van het buurtschap Tongeren, waarin dicht bij de boerderijen akkers en hakhoutbosjes lagen, in de nattere dalen hooilanden en de heide werd gebruikt om vee te weiden en plaggen te steken.

Gortel is een oude buurtschap van Emst in de gemeente Epe. Hoewel de buurtschap klein is heeft Gortel een eigen school en een kerk. De plaatselijke omstandigheden hebben ertoe geleid dat de omgeving een beschermde status heeft gekregen, het is een beschermd dorpsgezicht. De boerderijtjes zijn allemaal goed bewaard gebleven en de omgeving straalt veel rust uit. Gortel bestaat uit ca. 25 boerderijtjes, boshuizen en een schooltje. Het plaatsje telt ca. 70 inwoners. De school, Het Mosterdzaadje, werd in 1889 door de bevolking gesticht. De protestants-christelijke school vervult een regionale functie waarbij ook leerlingen op school zitten die buiten de gemeente Epe woonachtig zijn. Gortel telt zes rijksmonumenten, alle terreinen met grafheuvels uit het neolithicum en/of de bronstijd. Het Meestershuis met linden en de school zijn gemeentelijke monumenten.

Kroondomein Het Loo is een landgoed op de Veluwe in de Gelderland. Het is het grootste landgoed van Nederland en omvat ongeveer 10.400 hectare. Het strekt zich uit ten noordwesten van de stad Apeldoorn. Het kroondomein is het privébezit van een koning, dat wil zeggen de regerende monarch van een monarchie. Uit zijn of haar kroondomein kan de monarch een inkomen betrekken. Koningin Wilhelmina heeft in 1959 het kroondomein Het Loo aan de Staat gegeven. De opbrengst (bosbouw) en het gebruik (jacht) bleef echter bij de Oranjes. Wilhelmina bedong dat de Oranjes het kroondomein terugkrijgen als ze geen kroondrager meer zijn, bijvoorbeeld als de monarchie wordt afgeschaft. Kroondomein Het Loo bestaat uit de Koninklijke Houtvesterij Het Loo (bijna 9700 hectare) en het Paleispark van 650 hectare met daarin onder meer kasteel Het Oude Loo.
De Koninklijke Houtvesterij is een uitgestrekt bos- en heidegebied dat gekenmerkt wordt door natuurschoon, stilte en rust. Door het ontbreken van bebouwingen en voorzieningen is het een weids gebied dat heel oorspronkelijk oogt. De voornaamste bestemming van de Koninklijke Houtvesterij was in het verleden jacht en bosbouw. Van oudsher is het gebied bekend om zijn wild. Hier heb je de kans om edelherten, reeën of wilde zwijnen in een bijna natuurlijke omgeving waar te nemen.