Landgoedwandeling Kruisbergse Bossenpad
De wandeling loopt langs de voormalige havezate De Kruisberg, via de Kruisbergse Bossen en landgoed Keppel met de Vrange Bult naar Laag-Keppel. Dan langs een dode arm van de Oude IJssel, met zicht op Kasteel Keppel, landgoed Enghuizen en landgoed Hagen met Kasteel De Kelder terug naar Doetinchem.
De Achterhoek is een van mijn favoriete wandelgebieden. Het landschap is ongerept, authentiek en veelal kleinschalig. Regelmatig tref je een landgoed of kasteel op je wandeling en langs een aantal van deze fraaiheden gaat deze wandeling. De zandwegen kronkelen door bossen en langs akker- en weilanden en onderweg is er veel variatie: bos, ven, heide, kleine buurtschappen, landgoederen en kastelen. Twee van deze kastelen ontmoet je op de tweede helft van de wandeling: Kasteel Helder en Kasteel Laag-Keppel. Daarbij de Loop van de IJssel maken deze wandeling een hele mooie.
Havezate De Kruisberg
De Kruisberg in Doetinchem is een voormalige penitentiaire inrichting (PI) en het had deze functie van 1866 tot 18 april 2014. De Kruisberg is gelegen op een gedeelte van de gronden van het voormalige klooster Sion. Kloosters hadden vaak een uitbeelding van de kruisiging op de berg Golgotha. De nonnen van Sion woonden oorspronkelijk binnen de wallen van Doetinchem, maar bouwden in 1470 een nieuw klooster buiten de stad. In de Tachtigjarige Oorlog is dit klooster vernietigd en in 1580 zijn de stenen gebruikt voor de versteviging van de Doetinchemse stadsmuren. Na de Hervorming werden de kloostergoederen verkocht en is er het huidige huis gebouwd. Wie de bouwer was is onbekend. Aangenomen wordt dat het huis staat op een voormalige kruisberg of calvarieberg van het klooster Sion en dat daar de naam vanaf geleid is.
Kruisbergse Bossen
De Kruisbergse bossen is een bosgebied met rivierduinen en vennen ten noordwesten van de stad Doetinchem. Een spoor uit de middeleeuwen bevindt zich aan de rand van de bossen. Daar staat de havezate Hagen, in de volksmond beter bekend als kasteel De Kelder. De bossen van landgoed Hagen behoorden bij het landhuis. Begin jaren 70 van de twintigste eeuw is het landgoed aan de Vereniging Natuurmonumenten verkocht. Opvallend voor het bosgebied is dat er veel hoogteverschillen te vinden zijn. De bossen bevinden zich op een complex van rivierduinen dat zo’n 10.000 jaar geleden door de wind is gevormd uit eerder afgezet rivierzand. Het hoogste punt ligt op ongeveer 30 meter boven NAP. Dit rivierduinencomplex is overwegend gaaf en duidelijk herkenbaar, het is zeldzaam en daarom een aardkundig monument van grote waarde. Hier en daar zijn vennetjes te vinden. De sloten zijn in het verleden gegraven door boeren om overtollig water af te voeren. Het gebied was vroeger namelijk een stuk natter dan tegenwoordig.
Eekschuur
Aan de Hessenweg lig een 18e-eeuwse eekschuur, een van de weinig overgebleven in Gelderland. Geschat wordt dat de eekschuur uit de 18e eeuw stamt vanwege het vinden van kloostermoppen in de fundering. De eekschuur is oorspronkelijk gebouwd voor het drogen van eek voor de leerlooierij. Eek is de bast van eikenhouten takken. In de eekschuur werd de bast gehakt in stukken van 6 tot 8 cm. en werd het te drogen gelegd. Vervolgens ging de eikenschors naar de eekmolen om gemalen te worden. Na bewerking werd dit in leerlooierijen gebruikt voor het looien van koeienhuiden. Dit betekent dat de huiden in kuipen met het eek-mengsel werden gehangen. In het eikenschors zit looizuur dat voor een chemische reactie zorgt en het rottingsproces stopt. De huiden werden zo soepel en bewerkbaar.
Vrange Bult
Omstreeks het jaar 1750 werd het Sterrebos op het stuifduinengebied ten noorden van kasteel Keppel aangelegd. Rond een opvallend hoge ‘bult’, de Wrange Bult of ook wel Galgenbult genaamd, werd een regelmatig sterrebos aangelegd: acht lanen voerden door het bos naar de top van de heuvel. Aan de voet van deze heuvel werden deze lanen door een pad in cirkelvorm cylindrisch doorsneden. Omdat deze kenmerkende structuur steeds verder verwaterde, en niet meer herkenbaar in het landschap terug te zien was, heeft landgoed Keppel het plan gemaakt het Sterrebos uit 1750 in de oorspronkelijke staat terug te brengen.
Laag-Keppel
Laag-Keppel ligt in de Achterhoek, aan het riviertje de Oude IJssel tussen Doetinchem en Doesburg. Het wordt een stad genoemd, omdat het in in 1404 als Keppel stadsrechten kreeg. Bezienswaardig is de oude dorpsstraat van het stadje die uitkomt op een watermolen aan de Oude IJssel. Een deel van Laag-Keppel is een beschermd dorpsgezicht en op een eilandje in de Oude IJssel plus een zijtak staat het middeleeuwse Kasteel Keppel dat een interieur en een park in negentiende-eeuwse stijl herbergt.
Oude Loop Oude IJssel
Het eiland, waarop het kasteel Keppel, het stadje Laag-Keppel en de watermolen gelegen is, werd omgeven door de Oude IJssel en een oude rivierarm, die zich stroomopwaarts van het kasteel van de Oude IJssel afsplitste en ongeveer twee kilometer stroomafwaarts beneden de oude sluis weer in de rivier uitmondde. Deze rivierarm werd de Molenbeek genoemd. Langs de Oude IJssel is ook de Nederlandse ijzerindustrie ontstaan, de voorlopers van de Hoogovens in IJmuiden. Deze industrie ontstond hier omdat het gebruik kon maken van de ijzeroer die hier in de grond zit. De rivier zorgde natuurlijk voor een geschikt transportkanaal. In Laag-Keppel is bij de schutsluis nog een voormalige ijzergieterij die herinnert aan de vroegere ijzerindustrie.
Kasteel Keppel
Op de fundamenten werd het huidige kasteel in de 17e eeuw weer herbouwd nadat het verwoest werd in 1582. Vanaf 1962 is het kasteel bezit van de Pallandt van Keppel Stichting, die het mogelijk heeft gemaakt om kasteel, huisraad en park bij elkaar te houden zodat het nog door de familie kan worden bewoond. Het kasteel is nooit verkocht, de huidige bewoners stammen af van de 14de-eeuwse bouwheer. Het kasteel ligt op een landgoed dat in de negentiende eeuw een omvang had van 1600 hectare en in de eenentwintigste eeuw nog 560 hectare groot is.
Jachtpalen op landgoed Enghuizen
Enghuizen is een landgoed rondom het dorp Hummelo en was in het bezit van Baron H.J.C.J. van Heeckeren van Enghuizen. De vader van deze baron, Evert Frederik (1755-1831) was in 1814 bij de herinvoering van het jachtrecht 69 jaar oud. Vermoedelijk te oud om nog te gaan jagen. Diens zoon H.J.C. J. kocht Enghuizen in 1822 van zijn vader en was, als cavalerist, bekend en wellicht zelfs liefhebber, van de jacht. Hij liet waarschijnlijk de jachtpalen plaatsen. De palen hebben een rechthoekige doorsnede, een halve cirkel aan de bovenkant en de hoeken zijn afgevlakt. De palen hebben een ribbelstructuur met op één van de brede zijde een glad vlak waarop ooit is aangegeven dat het gebied achter de paal het jachtterrein van Enghuizen is. Op enkele palen zijn nu nog vaag letters te onderscheiden. Het lijkt er op dat er gestaan heeft: Heeckeren van Enghuizen Privative Jagt.
Kasteel De Kelder
Kasteel Kelder is een voormalige versterkte kasteelboerderij met omliggend landgoed, gelegen tussen de stad Doetinchem en de Kruisbergse Bossen. De eerste bebouwing dateert uit de late Middeleeuwen. Het huis staat ook wel bekend als Hagen. Het is echter niet zeker of dit huis een kasteel geweest is. Van de geschiedenis van het gebouw is uit de tijd voor 1600 nagenoeg niets bekend. De naam Hagen is mogelijk afkomstig van een familie die er ooit woonde. Haegen is in elk geval een oude Doetinchemse familienaam. Een verklaring voor de naam ‘de Kelder’ is niet bekend. Het is mogelijk dat de ruime kelderverdieping van het huis een bijzondere indruk maakte zodat deze naam ontstaan is. Ook is er een mogelijk verband met het Angelsakisische woord Keld dat bron betekent.
Overzichtskaart
Foto's van deze wandeling
”Een wandeling langs een aaneenschakeling van landgoederen in de Achterhoek.
Henrie van ZoggelWandelblog Ambulare