Dudok wandelroute – Hilversum – Wandelen langs de mooiste werken van architect Willem Marinus Dudok

De route in een rondje door Hilversum is eigenlijk alleen al de moeite waard. De mediastad kent vele prachtige stijlvolle wijken met huizen waar je je vingers bij af kunt likken. Zo sfeervol, gevarieerd en stuk voor stuk allemaal gemeentelijke monumenten. Verdeeld over de wandeling zie je de prachtige bouwwerken die Dudok heeft ontworpen, met een beetje van zichzelf en veel van de Amsterdamse School. Het zijn voornamelijk scholen, maar ook een badhuis en vooral het prachtige raadhuis is er een die zelden vertoond is. Je moet even stil gaan zitten om alle versierselen en kleine elementen te zien. Als liefhebber van architectuur kom je bij deze wandeling zeker aan je trekken.

Willem Marinus Dudok was een Nederlands architect en stedenbouwkundige. Hoewel niet opgeleid als architect, is hij onder meer bekend door zijn ontwerp van het raadhuis in Hilversum. Hij maakte voor Hilversum in totaal 75 ontwerpen (enkele niet uitgevoerd en enkele reeds gesloopt), een unicum in de Nederlandse architectuur. Hij kreeg wereldwijd erkenning, vooral uit de VS en Japan. Dudok heeft zich altijd met hart en ziel op zijn werk als architect gestort. Hij was er dag en nacht mee bezig. Hij had eigenlijk geen hobby’s en ging niet op vakantie, zijn werk was alles voor hem. Dudok zei zelf altijd: ‘Kijk maar naar mijn werk, dan weet je wie ik ben!’ Hij ging zover dat hij bijvoorbeeld voor het raadhuis in Hilversum zelfs de voorzittershamer van de gemeenteraad ontwierp.

In 1953 ontwierp Dudok de karakteristieke benzinestations voor Esso. Er werden er 112 neergezet in het hele land, maar slechts twee gebouwtjes overleefden de tand des tijds: één staat in Groningen aan de Turfsingel (dit pompstation werd in 2007 opgenomen in de Top 100 Nederlandse monumenten 1940-1958), een ander is vanaf de rijksweg A2 bij Vinkeveen overgebracht naar het museum Autotron te Rosmalen dat sinds kort weer overgenomen is door Nationaal Automobiel museum Louwman & Parqui, waar de pomp nu staat.

Wie de architectuur van Dudok kent, zal verbaasd staan over de Rembrandtschool. Zijn de meeste scholen van Dudok open en uitnodigend, de Rembrandtschool oogt gesloten. Het lijkt meer op een burcht. Het was de tijd (1919-1920) dat Dudok net was aangesteld als directeur Publieke Werken van de gemeente Hilversum. Het gebouw telde 12 leslokalen, waarvan er 9 voor de Mulo en 3 voor het Handelsonderwijs waren. Als markering ontwierp Dudok siermasten en vlaggenstokken op de hoge delen van de school. Maar pas bij de restauratie tussen 1999 en 2001 zijn de siermasten geplaatst. Ook bij deze ‘vroege’ school van Dudok, zijn de ramen laag en kunnen de leerlingen vanaf hun tafel op straat kijken.

De Fabritiusschool van Dudok blijft een parel voor de omgeving. De school kreeg de bijnaam de Rietendakschool. De Frabritiusschool was een school voor kinderen uit de gegoede milieus. Heel anders dan de kleuterschool, de Ruysdaelschool, waar vooral kinderen uit de eenvoudige bloemenbuurt zaten. De twee scholen lagen bij elkaar. De speelplaats moesten de scholen met elkaar delen en ze hadden gescheiden pauze.

De Geraniumschool ligt in de Bloemenbuurt. Een buurt die rond 1920 een oase voor kinderen is. Er is weinig verkeer en als er sneeuw ligt worden er lange glijbanen gemaakt. De hoge toren van de Geraniumschool (1918) zie je al van ver liggen. Het is de eerste school die Dudok in Hilversum bouwt. Het prachtige baksteenmetselwerk, een typisch kenmerk van de Amsterdamse School, is iets wat je in moderne gebouwen niet meer tegenkomt. Het siermetselwerk is ook een bron van vermaak voor de waaghalzen en klauteraars uit de buurt. Het nodigt uit tot klim- en natuurlijk valpartijen.

Dudok kreeg de opdracht om twee badhuizen te realiseren. Geleidelijk werd het nemen van een bad een wekelijkse aangelegenheid. Was je nog klein, dan ging je thuis in de teil of de tobbe. Werd je al wat ouder, dan ging je vaak met je vader, moeder, oudere broer of zus mee naar het badhuis. Het badhuis aan de Meidoornlaan heeft donkere en lichte bakstenen en is symmetrisch van opzet.

Opvallend is de hoge schoorsteen precies in het midden. Het badhuis van Dudok is omstreeks 1920 gebouwd. Het baden was strikt gescheiden. De mannen gingen via de linker ingang naar binnen en de vrouwen rechts. Vanaf 1951 werd het in de sociale woningbouw verplicht een bad of douche te plaatsen. Het voormalige badhuis aan de Meidoornlaan is inmiddels van binnen geheel verbouwd en getransformeerd tot twee woningen.

Het huidige Raadhuis wordt gezien als het belangrijkste gebouw van Dudok. Hilversum was sterk gegroeid en had behoefte aan een nieuw raadhuis. Dudok zorgde ervoor dat alles op elkaar werd afgestemd. Niet alleen het gebouw, maar de hele inrichting nam hij voor zijn rekening. De meubels, de tapijten, en de muren. Het Raadhuis is gebouwd volgens de principes van het Nieuwe Bouwen. Het moest functioneel zijn. Alles werd op elkaar afgestemd tot de inktstellen en asbakken aan toe. Alles is in perfecte harmonie met elkaar. Het bijzondere horizontale accent wordt versterkt door de speciaal door hem ontworpen langwerpige slanke steen , de schaduwvoeg en het ontbreken van ontsierende regenwaterafvoeren. Deze zijn keurig weggewerkt achter het metselwerk.

De school werd gebouw in 1929 in expressionistische bouwstijl. Na de oorlog werd de school Multatulischool genoemd. In 1996 is de school gerestaureerd. Opvallend aan het gebouw zijn de kleuren. De oranje kleur van de stalen vensters en deuren. De blauwe tegeltjes tussen de ramen op de begane grond. Aan de achterkant bevinden zich de grote ramen. De hoge schoorsteen van rode baksteen breekt de horizontale lijn. Onder het platte witte dak is de ingang. Via een gangetje liepen de kinderen naar binnen. Dit gaf de kinderen een veilig gevoel vond de bouwmeester Dudok.