Dorpswandeling Uden – Wandelen langs de attentiestenen in de dorpskom van Uden

Het idee van deze attentiestenen komt van architect Steven Woudstra uit Schijndel. Inmiddels is het project door meerdere gemeenten geadopteerd, zo ook in Uden. De wandeling laat historisch Uden zien, gebouwen die markant in het dorpsbeeld aanwezig waren. Waren, want de meeste gebouwen zijn door de jaren heen gesloopt waardoor bijna niets over is van het Uden van half vorige eeuw. Het is bijzonder om te zien hoe het was, hoe het is en hoe de veranderingen hebben plaatsgevonden in Uden.

Dit was de cinema van de vooraanstaande filmfamilie Desmet. In de dertiger jaren van de vorige volgde Uden als vestingplaats. Er bestond nog geen televisie en een bioscoopbezoek voor de Udense jeugd was iets bijzonders. In 1966 werd de cinema gesloten en enkele jaren later werd het gebouw gesloopt.

Vanaf 1922 was het politiebureau ofwel de voormalige Marechausseekazerne aan de Julianastraat het onderkomen van de Koninlijke Marechaussee. Later vonden de Rijkspolitie en de Udense gemeentepolitie hier hun onderdak. Ook in Uden groeide de politie uit haar jas en in 1983 werd het sterk verouderde gebouw verruild voor een nieuw onderkomen aan de Leeuweriksweg. De huidige Kazernestraat herinnert nog aan dit gebouw.

In 1900 opende in Uden het eerste postkantoor. Aanvankelijk werd het gebouw door de gemeente verhuurd en uiteindelijk werd het in 1919 verkocht aan het Rijk. De PTT bleef hier gehuisvest totdat ze in het najaar van 1978 naar een nieuw kantoor verhuisde. Aanvankelijk waren er plannen om de voorgevel te behouden als sfeerbepalend element uit vroeger tijden, maar uiteindelijk werd het hele gebouw gesloopt.

Van januari 1885 tot november 1939 maakte Uden onderdeel uit van de stoomtramverbinding tussen Veghel en Oss, die dienst deed voor personen- en goederenvervoer. In Uden waren er drie haltes, waarvan we hier het hoofdtramstation Willem Kersten in de Sint-Janstraat zien. In de volksmond werd de tram ‘de goede moordenaar’ genoemd, vanwege de dodelijke ongelukken die er mee plaatsvonden. Door de opmars in de twintiger jaren van de 20e eeuw werden dergelijke tramverbindingen langzaam maar zeker onrendabel en uiteindelijk opgeheven en ontmanteld.

In het begin van de 19e eeuw kende Uden een beperkte Joodse bevolking die kerkte in de synagoge in Veghel. Tussen 1890 en 1910 verhuisden veel Udense Joden naar andere plaatsen en bleek een verantwoorde exploitatie van de Udense synagoge steeds moeilijker te worden. In 1935 vermeldden de kranten: ‘Synagoge te koop – Het bedehuis der Israëlitische gemeente te Uden, dat zestig jaren als zoodanig heeft dienst gedaan, zal thans, als gevolg van het vertrek der meeste Joden, bij opbod worden verkocht. Het is ingezet voor 25 gulden.’

Dit pand is net vóór 1900 door de gemeente Uden gebouwd en deed van 1899 tot 1922 dienst als kazerne van de Koninklijke Marechaussee. De Boerenleenbank was de volgende huurder van het pand, dat daarna nog meerdere bestemmingen heeft gekend binnen de gezondheidszorg. In de volksmond raakte het gebouw bekend als Huize de Roos. Voor de buurtvereniging Helenastraat bleef het gebouw altijd markant. Bij het 25-jarig bestaan van de buurtvereniging in 1969 werd er een zonnewijzer geplaatst op het voorste gedeelte van de driesprong. Huize de Roos werd in 1973 gesloopt.

In ver vervlogen tijden waren er in elk dorp één of meerdere bierbrouwerijen. Licht alcoholisch bier was destijds vaak gezonder dan drinkwater. Op de foto zie je de eeuwenoude brouwerij ‘t Hert die in 1876 overgenomen werd door Bernardus Schuurmans. Rond 1920 kregen de Kruisheren uitbreidingsplannen en nieuwbouw op deze plek werd de beste optie en hiervoor werd in 1921 de bouwvergunning verleend.

Dit markante gebouw werd ontworpen door architect Jacques Hurks in de stijl van de Amsterdamse School. Het complex werd in 1933 geopend en in 1989 gesloopt. De zusters Carols Borromeus waren al vanaf 1877 op deze plek gehuisvest. Hun taak was de ziekenverpleging en zij beheerden een bewaarschool voor kleuters en een kindertehuis. Later werd de opvang en verpleging van bejaarden in dit zogenaamde St. Jansgesticht de belangrijkste bezigheid van de zusters. De laatste zusters vertrokken in 2016 uit Uden.

Bron teksten: https://www.udenarchief.nl/attentietegels