Brabant Vertelt – Doden- en Godenlandschap Paalgraven – Langs de grootste grafheuvel van Nederland

Waarschijnlijk ben je er met de auto op de A50 al meerdere keren langsgekomen, wat verhogingen in het landschap en ingeklemd tussen de snelweg en weg naar Schayk. Een aantal palen in een cirkel gestoken in de grond, een verkenning laat zien dat je hier over de grootste grafheuvel van Nederland loopt. De App van Brabant vertelt over het landschap, de lijnen in het veld, de verhogingen, de oude tolpost 11, de uitkijktoren en het graf van de vorst.

Het Knooppunt Paalgraven is een verkeersknooppunt voor de aansluiting van de autosnelwegen A50 en A59, ten zuiden van Oss. Het knooppunt is vernoemd naar de met palen omringde grafheuvels die in de onmiddellijke omgeving ervan zijn gevonden. Deze graven zijn aangelegd in de periode van de Vroege Bronstijd tot de Vroege IJzertijd, dus van 2000 v.Chr – 700 v.Chr. In 1933 werd in deze omgeving het zogeheten Vorstengraf blootgelegd dat een bronzen emmer bevatte waarin zich een ijzeren zwaard uit 700 v.Chr. bevond. Het is overgebracht naar het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Het graf was 3 meter hoog en had een doorsnede van 54 meter.

Het gebied De Zevenbergen, waar het knooppunt zich bevindt, is in 1964 en 1965 onderzocht en daarbij werden zeven grafheuvels aangetroffen. Toen het knooppunt werd aangelegd moest dit onderzoek een vervolg krijgen. Proefsleuven brachten aan het licht dat zich in het gebied een palenrij van ten minste 100 meter lengte heeft bevonden. In 2004 volgde de eigenlijke opgraving. Deze bracht een uitgebreid grafveld aan het licht dat echter na de Vroege IJzertijd in onbruik is geraakt. In de 13e eeuw werd op een van de heuvels vermoedelijk een galg opgericht. Deze stond op een kruispunt van doorgaande karrensporen over de heide en in de nabijheid werden de resten van twee slachtoffers gevonden. Ten oosten van het grafveld werden resten van een landweer aangetroffen.

Het Vorstengraf bij Oss is de grootste grafheuvel van Nederland. De heuvel was drie meter hoog en had een diameter van 54 meter. Het graf werd ontdekt en onderzocht in 1933 en herontdekt in 1997. Het vorstengraf bevatte een bronzen wijnemmer (situla) waarin zich een kromgesmeed ijzeren Mindelheim-zwaard (versierd met goud) uit 700 voor Christus bevond. Holwerda vermeldde nog enkele onherkenbare klompen roest en nam niet de moeite ze verder te onderzoeken. Het zwaard is een van de oudste ijzeren voorwerpen van Nederland en geen ander in Nederland gevonden zwaard uit de prehistorie is afgewerkt met goud. In het oorsprongsgebied (Zuid-Duitsland) werden zwaarden niet gebogen of werden ze gebroken, wat waarschijnlijk gebeurde om te voorkomen dat de geest van de overledene het zwaard nog kon gebruiken. De vondst is overgebracht naar het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Ook vind je een netwerk van landschapsprotheses op de route. Deze zijn door beeldend kunstenaars Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk ontworpen. De landschapsprotheses zijn hulpmiddelen (overstapjes voor omheiningen, vlonders, bruggetjes en trekveren voor waterlopen) die het wandelaars en fietsers mogelijk maken diep door te dringen in het landschap. Op deze manier kom je ondanks de drukte van de snelwegen hier in het geïsoleerde gebied tussen de snelwegen.

Al wandelende vertelt de app op gezette gps-plekken over de lijnen in het landschap, over de vorst van Oss en de oude laan, een leylijn in het landschap. De lijnen worden vergeleken met lijnen die de heiligdommen van de heilige Lambertus in Nistelrode, Vorstenbosch, Veghel en Son en Breugel verbond. Deze worden elders op de wereld ook aangetroffen bijvoorbeeld in China en Peru. Zo wordt wandelen een les in geschiedenis, en maakt de wandeling nog specialer dan hij al was.