Achterhoekpad – Westendorp-Bredevoort – Wandelen in vriendelijke Achterhoek naar boekenstadje

Ik wandel vandaag door een bekoorlijk landschap. Eigenlijk zijn er geen hoogtepunten in deze etappe van het mooie Achterhoekpad: geen beroemde gebouwen, geen uitzonderlijk mooie natuurgebieden en geen aparte steden. Het hele landschap is eigenlijk één groot hoogtepunt met een kleinschalig en onbedorven landschap, met bosjes, weilandjes, bossages, zandwegen, paden langs de Boven-Slinge en mooie boerderijen. En nergens de grootschalige landbouwbedrijven, nee eerder relatief klein, in een zeer afwisselend landschap. De glooïngen in het landschap zijn bijzonder mooi, ze nemen toe richting Bredevoort en zorgen voor een andere blik in het landschap na elke hoogteverandering. Zeer, zeer mooi, dat Achterhoeks landschap met en dat ook nog, zeer vriendelijke mensen.

De Achterhoek (Nedersaksisch: Achterhook) is een streek in de provincie Gelderland die ook wel De Graafschap wordt genoemd, naar het oude graafschap Zutphen dat in de ruimste zin een gebied beslaat met als grens: de Overijsselse streken Salland en Twente in het noorden, de Duitse grens in het oosten en zuidoosten, de Oude IJssel in het zuidwesten en de IJssel in het westen. Over de precieze grens verschillen de meningen nogal eens omdat een duidelijke historische grens er nooit is geweest. De vroegst bekende term ‘achterhoek’ duikt op in een gedicht van dominee Willem Sluyter uit de zeventiende eeuw: ‘Waer iemant duisent vreugden soek / Mijn vreugt is in dees’ achter-hoek’.

De combinatie van natuur en cultuur heeft het Achterhoekse landschap gevormd. Het landschap hier staat in het algemeen bekend als kleinschalig coulissenlandschap. Dit is een afwisseling tussen besloten en meer open landschappen. De beplanting tussen de percelen bestaat vooral uit houtwallen en heggen. Dit levert mooie doorkijkjes op. Maar er is veel meer. In de Achterhoek komen ook kampen, rivierduinen, stuwwallen, komgronden en uiterwaarden voor.

Het Achterhoekse landschap is eigenlijk gevormd in de voorlaatste ijstijd, het Saalien, zo’n 180.000 tot 120.000 jaar geleden. Hier was een zwak golvend landschap met beekjes en riviertjes die van oost naar west stromen. Het water kwam vooral uit het aangrenzende Duitsland, dat aanmerkelijk hoger ligt dan de Achterhoek. Ze voedden een lager gelegen strook van moerasbos en veen aan de westzijde van de Achterhoek. Wel  zijn er enkele hoger gelegen delen, zoals bij Aalten, Neede en Lochem. En natuurlijk ’t Montferland.

In de Achterhoek vindt je het schilderachtige coulisselandschap van akkers, omzoomd met houtwallen. Heuvels en bossen met mooie doorkijkjes, kabbelende beekjes en overal de authentieke boerderijen, soms al eeuwenoud. Maar ook prachtig aangelegde theetuinen, romantische wijndomeinen en charmante landwinkeltjes vol verse streekproducten. De Achterhoeker is nog gemoedelijk en de mensen zijn vriendelijk. Het ‘naoberschap’ staat hier nog altijd hoog in het vaandel. Waar je ook komt, het onthaal is altijd warm en zeer gastvrij.

De Boven-Slinge is een beek die bij Kotten (gemeente Winterswijk) Nederland binnenkomt. Vervolgens stroomt zij in het Woold door het natuurmonument Bekendelle via Bredevoort, Aalten en Varsseveld. Ten westen van Westendorp gaat de Boven-Slinge over in de Bielheimerbeek die bij Gaanderen in de Oude IJssel uitmondt. In het verleden liep de beek vanaf hier als de Beneden-Slinge via het landgoed Slangenburg naar de Oude IJssel bij Doetinchem. Boven-Slinge en Beneden-Slinge werden ook wel aangeduid als Slingebeek. De naam Slinge zou een verwijzing zijn naar het slingerende tracé. Dankzij het natuurherstel kan de beekforel zich hier weer voortplanten en kun je de ijsvogel over het water zien schieten. Dit vogeltje profiteert ook van de goede kwaliteit en vis in het stromende water van de Boven-Slinge.

Het riviertje stroomt rustig in het landschap, soms half dicht gegroeid, soms open en snelstromend. Het is een verademing om hier langs te lopen in een landschap wat kleinschalig en gemoedelijk is, en bovenal zeer afwisselend.

Bredevoort is een voormalige heerlijkheid en vestingstadje en was tot 1 januari 1818 een zelfstandige gemeente. Bredevoort is sindsdien gelegen in de gemeente Aalten in de Gelderse Achterhoek. Het heeft de titel ‘Boekenstad’ vanwege de antiquariaten en tweedehandsboekwinkels. De naam Bredevoort is afgeleid van het woord voorde dat oorspronkelijk ‘doorgang’ of ‘doorwaadbare plaats’ betekende. In dit geval gaat het om een brede doorgang, een zandrug door het moerasgebied.

Omstreeks 1990 kampte Bredevoort met leegstand en een kwijnende middenstand. In een poging het tij te keren is vervolgens het plan opgevat een Boekenstad van Bredevoort te maken. Na werkbezoeken aan de boekensteden Hay-on-Wye (Wales) en Redu (België) en een peiling onder mogelijke belangstellenden werd het project Bredevoort Boekenstad gestart met als doel het weer meer leefbaar maken van de historische kern Bredevoort. Dat leidde er uiteindelijk toe dat Bredevoort in 1993 daadwerkelijk een boekenstad werd met talloze antiquariaten en boekenmarkten. In de loop van de tijd verplaatste een groot deel van de handel naar het internet, waardoor het aantal antiquariaten afnam. Op het hoogtepunt waren er bijna dertig boekenwinkels, anno 2015 waren daar er nog zo’n zes van over. Daarentegen zijn er nu wel meerdere boekenmarkten per jaar. Na 2015 fungeert de voormalige Koppelkerk, omgebouwd tot cultureel centrum en Boekencafé, als het centrum van de talloze boekenactiviteiten. Sindsdien is er ook meer aandacht voor de historie, kunst en cultuur in Bredevoort.

Het boekenstadje is eindpunt van deze etappe van het Achterhoekpad en het ziet er allemaal wat verlaten uit. De naam ‘boekenstadje’ lijkt meer voor de toerist en het nostalgische gevoel dan het in werkelijkheid is. Er staan nog wel wat boekenkramen en een paar boekenwinkeltjes maar het is vooral een echt Achterhoeks plaatsje met een mooi stratenplan, twee kerken en een mooie molen. Het ligt prachtig gelegen in de Achterhoek en is alleen al een bezoekje waard. Ik neem snel de buurtbus naar Aalten en het Arriva boemeltreintje naar Varsseveld om daar de bus te nemen naar Westendorp. In het treintje overpeins ik de etappe: de Achterhoek, wat een geweldig mooi gebied.